Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
углеводородларни (пропан-бутан, бензин, дизель ѐқилғиси) ажратиб олиш 
имконияти туғилади.
МАВЗУ-14. 
НЕФТЬ ГАЗЛАРИДАН СУЮЛТИРИЛГАН 
УГЛЕВОДОРОДЛАРНИ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ 
Режа: 
1. 
Суюлтирилган нефть газини олишнинг содда схемаси 
2. 
Нефтни қайта ишлаш заводларида суюлтирилган нефть
газларини олиш. 
Нефтни қазиб олишда йўлдош газни ажратиб олиш ва қайта ишлаш 
ҳамда суюлтирилган нефть газини олишнинг энг содда технологияси 1-
расмда келтирилган.
Қудуқдан (1) келадиган нефть ѐғли газ билан биргаликда ажратгичга 
(2) кириб келади. Нефтнинг таркибидаги ѐғли газ ажратилади ва юқоридаги 
штуцер орқали чиқарилади, нефть эса ўрта қисмидаги штуцер орқали 
резервуарга йўналтирилади. Ёғли газ ажратгич орқали газни қайта 
ишлайдиган қурилмага йўналтирилади, у ерда абсорбция усулида енгил 
сиқиладиган газлар ажратиб олинади. Ундан кейин сиқиладиган газ 
абсорбентлардан ажратилади ва алоҳида углеводородларнинг фракцияларига 
ажратиш учун ажратгичга берилади.
Йўлдош газлар газни қайта ишлаш заводларида қайта ишланганда 
қуруқ газ ва унинг таркибидан метан, этан ва қисман пропан, этан таркибли 
фракциялар ҳамда суюлтирилган газлар олинади: пропан, бутан, изобутан ва 
автобензол–барқарор газли бензиннинг компонентлари мавжуд бўлади.
Эриган газнинг миқдори ва унинг таркиби кўтаргичнинг иш режимига, 
босимига ва ҳароратига боғлиқ бўлади. Суюлтирилган нефть газининг 
ярмидан кўп қисми нефтни қайта ишлаш заводларида қайта ишлаш 
жараѐнида олинади. Заводда нефтни қайта ишлаш натижасида олинган 
газнинг таркиби ҳар бир жараѐн учун қуйидаги таснифга эга бўлади (3-
жадвал). 

---

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
7-расм. Нефтни қазиб олишни, ажратишни ва нефт газини қайта 
ишлашни ҳамда суюлтирилган нефть газини олишнинг содда схемаси: 
1 - нефть қудуғи; 2 – кўтаргич ва ажратгич; 3 – нефть тўпланадиган 
сиғим; 4 – барқарорсиз газ бензинининг қувур узатмаси; 5 –абсорбер; 6 – 
десорбер; 7 – барқарорлаштириш калоннаси. 
3-жадвал 
Нефтни қайта ишлаш жараѐнида ҳар хил технологиялар асосида олинган
суюлтирилган газнинг таркиби оғирликка нисбатан, % да 
Комп
о-
нентл
ар 
Термик крекинг 
Каталитик
крекинг 
Контактли 
коксланиш 
Каталит
ик 
реформи
нг 
Газойлн
и 
каталит
ик 
пиролиз
и. 
Гудрон ва 
газойл 
аралашма
си 
Маз
ут 
Оғи
р 
ҳом
-
ашѐ 
Енги
л 
ҳом 
ашѐ 
Дестру
к-
циясиз 
Дестру
к-
цияли 
2
H
0,4 
0,2 
1,69 
1,4 
0,275 
1,78 
10,8 
3,4 

---