Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
фойдаланилади ѐки технолдогик оқимларни қиздириш учун ѐқишга 
йўналтирилади. 
МАВЗУ-12. Диметил эфирини ишлаб чиқаришда МАК (метанни 
адиабатик конверсияси) усулида синтез-газни олиш схемаси. 
Режа: 
1. Термик конверсия агрегати)да қиздириш орқали синтез-газни 
ишлаб чиқариш 
2.Диметилэтилгликолнинг физик хоссалари 
 Метанолни олиш учун синтез-газни ишлаб чиқаришда, кейин эса 
ТКАдан чиққан технолдогик газни диметилэферли тозалаш ўтказилмайди, 
иссиқлик утилизациясидан газ чиққандан кейин ҚЦҚА аппаратига 
йўналтирилади ва синтез-газни водород оқимига ажратиш учун ва синтез-
газнинг асосий оқими уни таркибини коррекция қилиш мақсадида (Н
2
:(СО+СО
2
) йўналтирилади ҳамда синтез оптималлаштириш ва технологи 
оқимни қиздириш учун водородни ѐқилғи сифатида ТКА ѐрдамида 
ажратилади. 
5-
6-расм. Метанни адиабатик конверсия усулида технологик оқимни ТКА 
(термик конверсия агрегати)да қиздириш орқали синтез-газни ишлаб 
чиқариш: 
1 – компрессор; 2 – қиздиргич; 3, – адсорбер; 4 – КЦА(қисқа циклли қиздирилмайдиган 
адсорбция – ҚЦҚА) блоки; 5 - ; 6 – аралаштиргич; 7 - ; 8 – ; 9 – МДЭА оралиқ 

---

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
аралашмасини экспанзери; 10 – насадкали адсорберлар; 11 – ажратгич бўлинмаси; 12 – 
рессивер. 
Фишер-Тропш технологияси бўйича метанолдан синтетик ѐқилғини 
ишлаб чиқариш бўйича Statoil (Норвегия) фирмаси Жанубий Африка 
Республикасида (Mossel Bay, 2003 йилда) ФТ синтез технологияси асосида 
ўзининг хусусий кўп тармоқли қурилмасини яратган. Statoil (Норвегия) 
фирмаси Lurgi ва Borealis компаниялари билан метанол бозорини 
кенгайтириш бўйича пропилендан метанолни конверсия қилиш бўйича 
ҳамкорлик шартномаларини йўлга қўйган. Заводда ишлаб чиқариш 
жараѐнида олинган натижалар бу технологиянинг муваффақиятли эканлиги 
тўғрисидаги маълумотларни тасдиқлаган: метанолни 94% ли конверсиясида 
пропиленнинг чиқиши 68% ни ташкил қилади, Lurgi ишланмаси бўйича 
цеолитли катализаторда ишлаш цикли 600 соатдан юқори. 500 минг 
тонна/йил пропиленни ишлаб чиқариш учун 1,667 млн.т метанол маҳсулоти 
талаб қилинади, қисман ДМЭ ва сувни реакторда адиабатик конверсияси 
амалга оширилади.
Бу технология қуйидаги афзалликларга эгадир: 
1. Олинган ҳар хил турдаги энг сўнгги маҳсулотларга ўтишда юқори 
эгилувчанлик ва самарадорликка (водород, метанол, ДМЭ, ДММ, 
полиэтилен, полипропилен, синтетик ѐқилғи, бензин) эришилади.
2. Асосий технология учун табиий газ кам сарфланади. 
3. Асосий жиҳозларга сарфланадиган металл ҳажмининг камлиги. 
4. Катализаторларни алмаштириш ва орқага қайтишининг соддалиги 
унинг самарадорлигини таъминлайди. 
5. Ишлаб чиқаришда кислородга бўлган талабнинг мавжуд эмаслиги. 

---