Bolalar kasalliklari propedevtikasi

 
 Sun’iy ovqatlantirishni o‘tkazish texnikasi. 
 Bolani  hayotining  birinchi  yarim  yilligida  mutlaqo  ko‗krak  suti  olmasdan 
sigir  suti  yoki  boshqa  hayvonlar  sutidan  tayyog‗langan  aralashmalar  va  sutsiz 
parhez  taomlar  bilan  ovqatlantirish  sun‘iy  ovqatlantirish  deyiladi.  Agar  go‗dak 
yoshidagi  bolalarni  sun‘iy  ovqatlantirish  to‗g‗ri  tashqil  etilsa,  yaxshi  natijalar 
berishi mumkin, lekin u ona sutiga teng kela olmaydi. 
6 oygacha bo‗lgan sog‗lom bolalar ovqatining asosiy tarkibiy qismi sigir suti 
bo‗lsa—sun‘iy ravishda ovqatlantirish hisoblanadi. Tadqiqotlarning ko‗rsatishicha 
sigir  suti  bilan  ovqatlantiriladigan  bola  organizmi  birinchidan,  ovqat  hazm  qilish 
yo‗li  bezlari  shirasini  kam  ajratadi,  ikkinchidan,  sutga  ajralib  chiquvchi  shiraga 
sekretsiyaning  reflektor  fazasi  ta‘sir  qilmaydi,  uchinchidan,  sut  oqsili  bilan 
kiruvchi azot organizm tomonidan yaxshi o‗zlashtirilmaydi. 
Sigir  suti  onaning  sutidan  farq  qilib,  o‗zida  ko‗p  oqsil  tutadi,  ya‘ni  u 
kazeinga  boy,  lekin  unda  albumin  oz,  yog‗  miqdori  ko‗proq  ona  sutiga  o‗xshash, 
qand  esa  nisbatan  kam  bo‗ladi.  Bundan  tashqari  sigir  suti  go‗dak  yoshidagi 
bolalarga ayniqsa foydali bo‗lgani bilan u o‗zida, ichak tayoqchalarining o‗sishiga 
yog‗dam beruvchi — laktozani saqlaydi. Qoramol suti tuzlarga boy, unda natriyli, 
kalsiyli  va  fosfatli  tuzlar  ko‗p,  ammo  temir  kam  bo‗ladi.  Go‗daklarni 

---

 
333 
ovqatlantirishda 
SOG
‗
LOM
 
sigirlardan  olingan  sut  ishlatiladi,  sigirlar  vitaminlarga 
boy,  ozuqalar  bilan  ta‘minlangan  bo‗lishi  kerak.  Ularga  qarovchilar  doimiy 
shifoqor  nazoratida,  mol  esa  veterinar  qarovda  bo‗lishi  lozim.  Sutda  yog‗  3,5  %, 
qand 4,0  —- 4,5  % dan  kam  bo‗lmasligi,  Terner bo‗yicha nordonlik 20 dan ortiq 
bo‗lmasligi va 8,5 % dan kam quruq qoldiq bermasligi kerak. 
Bakteriyalarning umumiy miqdori 1 ml da 50000 dan, ichak tayoqchasi titri 
sutda  1:10  dan  oshmasligi,  patogen  va  chirituvchi  bakteriyalar  umuman 
bo‗lmasligi  kerak.  Bunday  ozuqa  bolalar  suti  yoki  kafolatli  sut  deyiladi.  Ona 
sutining ustunligi yuqorida ko‗rsatilgan miqdori kimyo-fizik farqdarning o‗zi bilan 
cheklanib qolmaydi. Ko‗krak suti biologik ustunligi, bola organizmi uchun aynan 
zarur oqsil, yog‗, gormonlar, fermentlar, antitanachalar borligi bilan farq qiladi. 
Ko‗pgina  bolalar  yog‗  ozuqaga  moslasha  olishadi,  lekin  noziq,  chala 
tug‗ilgan,  diatez  belgilari  bor  distrofik  bolalarda  patologik  jarayonni  keltirib 
chiqarishi  mumkin.  Bola  qanchalik  yosh  bo‗lsa,  uning  ona  sutidan  sun‘iy 
ovkatlanishga  o‗tishi  juda  qiyin  bo‗ladi.  Chala  tug‗ilgan  bolalarni  sun‘iy 
ovqatlantirish ko‗pincha muvaffaqiyatsiz bo‗ladi. 
Echki  sutining,  hozirgi  vaqtda  chala  bola  uchun  foydali  xususiyatta  ega 
dyog‗an  fikr  asossizdir.  Echki  suti  o‗zining  kimyoviy  tarkibiga  ko‗ra,  ko‗krak  va 
sigir sutiga qaraganda ko‗proq farq qiladi. Uning afzal tomonlariga kelganda, shuni 
aytish kerakki, echki suti kam ifloslanadi, chunki uni ozoda saklash osonroq, echki 
ozuqani  tanlamay  yeydi  va  tuberqo‗lyoz  bilan  og‗rimaydi.  Lekin  bola  hayotining 
dastlabki oylarida qo‗shimcha ovqat kiritmasdan uzoq va ko‗p mikdorda echki suti 
bilan boqish yomon oqibatlarga olib keladi. Bunda kamqonlikning og‗ir shakllari, 
boshqa  patologik  hodisalar  kelib  chiqishi  mumkin.  Bola  hayotining  birinchi 
oylarida  uy  hayvonlari  suti  sof  holda  kam  ishlatiladi.  Undagi  buferlikning 
yuqoriligi  va  boshqa  fizik-kimyoviy  xususiyatlar  uning  o‗zlashtirilishining 
qiyinlashuviga  olib  keladi.  Odatda  sutga  shakar,  un,  kaymoq  qo‗shib  har  xil 
maxsus aralashmalar tayyog‗lanadi. Bu bilan asosiy ozuqa ingredientlari — oqsil, 
yog‗, uglevod orasidagi korreksiya o‗zgartiriladi.