A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

Butunni qismlarga qarab aniqlashda identifikatsion belgilar. 
Butunni  qismlarga qarab aniqlashga mo‘ljallangan umumiy belgilar 
hosil bo‘lish vaqtiga ko‘ra buyumni qismlarga ajratishdan avval hosil 

---

 232 
bo‘lgan izlar va buyumni bo‘laklarga bo‘lishdan keyin hosil bo‘lgan 
belgilarga bo‘linadi. 
Buyumni bo‘lishdan avval hosil bo‘lgan belgilar mexanik, termik, 
kimyoviy, biologik (yog‘och) jarayon natijasida hosil bo‘ladi. 
Bunday belgilarga: 
1. Buyum shakli va hajmi (bir turdagi yoki qo‘shma) butunligicha, 
buyumning o‘zi va  qismlari yasalgan xomashyo xossalari. 
2. Buyum sirtining tarkibiy tuzilishi – g‘adir budirlik, botiq (relyef) 
naqshlarning borligi,  sirtining rangi, rasm, naqsh, yozuv, markirovka 
belgilarining  mavjudligi. 
3. Buyumni yasashda ishlatilgan asboblardan qolgan izlarning borligi 
va o‘ziga xos xususiyati. 
4. Buyumni saqlash va ekspluatatsiya qilishda hosil bo‘lgan belgilar 
(dog‘lar, shikastlangan, ishqalangan,  burama bo‘lgan joylarning borligi, 
qog‘ozda qatlangan chiziqning mavjudligi va hokazo) 
5. Ichki tarkibiy tuzilishining xususiyatlari (nuqson, xilma-xillik). 
Qo‘shma va komplekt obyektlarni aynanligini aniqlashda qismlarning 
bir-biri bilan o‘zaro ta’siri, ya’ni  qismlarning bir-biriga ta’siri muhim 
ahamiyatga ega bo‘ladi (avtoulov detalining mexanizmining boshqa 
qismlariga, pichoq qinining g‘ilofga ta’siri va hokazo). 
Butunni qismlar bo‘yicha identifikatsiya qilish belgilari guruhiga 
buyumni bo‘laklarga bo‘lishda hosil bo‘lgan izlar hisoblanadi.  Bunda 
buyum qirrasi (sirti)da relyef hosil bo‘lib, u identifikatsiya qilish belgisi 
sifatida qo‘llanilishi mumkin.