A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

harakat yo‘nalishlarini aniqlash. 
 
a) transport vositasi tomonidan ko‘lmak yoki suyuq balchiq kechib 
o‘tilganda, oldingi g‘ildirakdan harakatlanish yo‘nalishiga qarab suv yoki 
loy sachraydi. Bunda g‘ildiraklarning harakat yo‘nalishi tomoniga 
qoldirgan nam izlar sekin-asta yo‘qola boradi. Bu kabi izlar bo‘yovchi 
moda bosib o‘tilganda ham hosil bo‘lishi mumkin; 
b) hajmli izlarning devorlarida (yopishqoq loy, ho‘l qor) g‘ildirak 
aylanishining izlari aks etishi mumkin. G‘ildirak aylanganida, iz 

---

 76 
devorlarida yoysimon chuqurchalar va g‘o‘lachalar paydo bo‘lib, ular 
yelpig‘ichsimon joylashadi. Bunda uning tepasi harakatlanish yo‘nalishi 
tomoniga qaragan bo‘ladi; 
v) agar g‘ildirak kengligi to‘g‘ri joylashtirilgan bo‘lsa, protektorining 
tasviri harakatlanish yo‘nalishi to‘g‘risida xulosa chiqarish imkonini 
beradi. Tasvir qismlari hosil qilgan burchak odatda harakatlanish 
yo‘nalishiga qaragan bo‘ladi; 
g) g‘ildirak katta tezlikda aylanganda chang, qum, qor orqaga va 
yonga sachratilib, tepa qismi harakatlanish yo‘nalishiga qaragan yoysimon 
yotqiziqlar hosil qiladi. Bu kabi izning yonida zina kabi g‘o‘lachalar hosil 
bo‘lib, ularning qirralari harakatlanish yo‘nalishini ko‘rsatadi; 
d) g‘ildirak ingichka shoh-shabba, alohida tayoqcha, xashak ustidan 
bosib o‘tganda, ular bo‘linib, harakatlanish yo‘nalishiga qaragan burchakni 
hosil qiladi. O‘t ustida yurib ketayotgan transport vositasi yanchilgan o‘t 
ustida yo‘nalish bo‘ylab iz qoldiradi, aksincha, g‘ildiraklar joyida turib 
aylanganda (buksirovka), izlar qarama-qarshi tomonga yo‘nalgan bo‘ladi. 
Qattiq jism, masalan tuproqdagi tosh ustidan o‘tishda harakatlanish 
yo‘nalishiga qarama-qarshi tomonda buyumning oldinga siljib qolishi 
natijasida tirqish hosil bo‘ladi; 
ye) avtomashina burilishi joyida oldingi va orqa g‘ildiraklar izlari 
orasida burchaklar hosil bo‘ladi. Bunda eng o‘tkir burchak harakatlanish 
yo‘nalishini ko‘rsatadi. 
Transport vositasining g‘ildirak izlari bo‘yicha uning guruhiy 
tegishliligi masalasini hal qilishda shina rusumi, g‘ildiraklar soni, ularning 
iz yo‘lagi va tayanchni aniqlash kerak bo‘ladi.