32
SECTION 5.
ECONOMICS
PRODUCTION IMPROVEMENT RESERVES
IN REAL SECTOR ENTERPRISES
Abdullaev Abdurauf
doctor of Economic Sciences, professor,
Andijan Machine-Building Institute,
Uzbekistan, Andijan
Eraliev Alisher Abdukhalilovich
senior teacher,
Andijan Machine-Building Institute,
Uzbekistan, Andijan
РЕАЛ СЕКТОР КОРХОНАЛАРИДА ИШЛАБ
ЧИҚАРИШНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ ЗАХИРАЛАРИ
Абдуллаев Абдурауф
иқтисод фанлари доктори, профессор
Андижон машинасозлик институти,
Ўзбекистон, Андижон
Эралиев Алишер Абдухалилович
катта ўқитувчи,
Андижон машинасозлик институти,
Ўзбекистон, Андижон
Замонавий шароитларда ишлаб чиқариш тайёргарлигини такомил-
лаштиришнинг асосий вазифалари, ишлаб чиқаришга янги ускуналар
яратиш ва жорий этишни жадаллаштириш ҳамда янги турдаги
маҳсулотларни ишлаб чиқариш тайёрлаш ва ишлаб чиқариш
самарадорлигини оширишдан иборат. Ушбу муаммоларни ҳал қилишнинг
33
ўзига хос йўллари ишлаб чиқариш заҳираларини қидириш ва улардан
фойдаланиш натижасида амалга оширилади.
Ишлаб чиқаришни янги маҳсулот чиқаришга тайёрлашни такомил-
лаштириш захиралари янги ускуналар яратиш вақти ва
таннархини
янада камайтириш, яратилган ускуналар сифати ва самарадорлигини
ошириш учун фойдаланилмаган имкониятлар ҳисобланади. Бу захиралар
учта асосий гуруҳга бўлинади: ишлаб чиқаришни янги маҳсулот
чиқаришга тайёрлашни жадаллаштириш; янги маҳсулот
ишлаб
чиқаришни ривожлантириш ва ўзлаштириш харажатларини камайтириш;
янги турдаги маҳсулотларнинг техник даражаси ва самарадорлигини
ошириш.
Саноат корхоналар иқтисодий самарадорлиги ошириш учун ишлаб
чиқаришни тайёрлашни жадаллаштириш захираларидан фойдаланиш
янги турдаги маҳсулотларни ишлаб чиқаришни
ривожлантириш,
ривожлантириш ва ишлаб чиқаришга жорий этишни камайтиришни
таъминлаши лозим. Янги маҳсулот яратиш жараёни иш давомийлиги ва
алоҳида босқичлар орасидаги танаффуслар вақтини ўз ичига олганлиги
учун ишлаб чиқаришга тайёргарлик вақтини қисқартириш заҳираларини
амалга ошириш иш даври вақтини қисқартириш ва жараённинг деталллари
ўртасидаги ҳар қандай танаффусларни бартараф этиш билан боғлиқдир.
Ишлаб чиқаришни тайёрлаш харажатларини камайтириш учун
захиралардан фойдаланиш янги маҳсулотларнинг аниқ турларини яратиш
учун меҳнат, моддий ресурслар ва пул харажатларини камайтиради.
Ўз навбатида, ишлаб чиқаришни тайёрлашни жадаллаштириш ва
уларни амалга ошириш усуллари билан харажатларини камайтириш
учун захиралари қуйидаги гуруҳларга ажратиш мумкин:
ташкилий
захиралари янги ускуналар яратиш ва ишчилар меҳнатини ташкил этиш
ишларини ташкил такомиллаштириш орқали ишлаб чиқариш тайёрлаш
ва уни амалга ошириш учун харажатлар вақтини камайтириш учун
захиралари; техник захиралари туфайли механизациялаш ва иш
автоматлаштириш ва ишлаб чиқариш моддий–техник базасини
ривожлантириш учун ишлаб чиқариш тайёрлаш ва ишлаб чиқариш
харажатларини камайтириш учун захиралар. Ишлаб чиқаришни
тайёрлаш жараёнини бошқаришни такомиллаштириш захиралари, яъни
янги маҳсулотлар яратиш ва амалга ошириш жараёнларини бошқариш
сифатини яхшилаш орқали вақт ва харажатларни камайтириш.
Янги маҳсулот яратиш жараёни меҳнат,
моддий ва пул
ресурсларининг муҳим сарфларини талаб қилади. Бироқ, яратилган
ускуналар ишлаб чиқариш ва ишлаш давомида жонли ва моддий
меҳнатни тежашни таъминлайди. Янги ускуналарнинг харажатларини
уни амалга оширишдан олинган иқтисодий samara билан солиштириш
янги ускуналарнинг иқтисодий самарадорлигини кўрсатади.
Ишлаб
34
чиқаришни тайёрлаш вақтида бажариладиган ишлар самарадорлиги
яратилган асбоб–ускуналарнинг самарадорлигида ифодаланади. Бу ишлаб
чиқариш тайёргарлигининг асосий иқтисодий вазифасига олиб келади:
мумкин бўлган энг кам харажат қилиб, ишлаб чиқаришга жорий этилганда
энг юқори иқтисодий samara берадиган техник–илғор ускуналарни
яратиш. Ушбу муаммони ҳал этиш яратилган маҳсулотларнинг техник
даражаси ва самарадорлигини ошириш учун захиралардан фойдаланишни
талаб қилади.
1–расмда ишлаб чиқаришни тайёрлашни жадаллаштириш, уни
амалга ошириш харажатларини камайтириш захиралари схемаси ва бу
захираларни амалга оширишнинг асосий йўналишлари кўрсатилган.
Do'stlaringiz bilan baham: