Termiz davlat universiteti tarix fakulteti falsafa kafedrasi dinshunoslik

Fiqhiy  mazhablarning  paydo  bo‘lishi.  Islom  dini  tarqalgan  hudud 
kengayib,  turli  millatlar  va  xalqlar  shu  dinni  qabul  qilganlaridan  so‘ng  uni  o‘z 
hayot  tarziga  aylantirdilar.  Diniy  masalalarni  hal  qilish  maqsadida  musulmon 
olimlar  katta  xizmat  qilishdi.  Muhammad  (alayhis-salom)  vafotlaridan  keyin  u 
kishining  ishini  xalifalar,  sahobiylar,  so‘ng  tobeinlar  davom  ettirdilar. 
Payg‘ambardan  keyin  u  kishining  ishini  sunna  asosida  davom  ettirganlar 
«sunniylar» yoki «ahli sunna val jamoa» nomini oldi. Payg‘ambar (alayhis-salom) 
davrida  biror  masala  yuzasidan  savol  paydo  bo‘lsa,  odamlar  darhol  shu  holatni 
payg‘ambarga  etkazib,  o‘zlariga  aniq  javob  olganlar.  SHuning  uchun  bu  davrda 
ixtiloflar bo‘lmagan. Sahobiylar ham biror ixtilofli masalalarga duch kelganlarida 
ishni maslahat bilan hal qilingan. Ammo  sahobiylar davri tugab borishi natijasida 
musulmonlar orasida turli ixtiloflar ko‘paydi. 
VIII  asrga  kelib  musulmonlar orasida  shariatning turli  masalalarni  mustaqil 
echib bera oladigan olimlar paydo bo‘la boshladi. Ular turli fiqhiy masalalarni hal 
qilishda  Qur’on  oyatlari  va  hadislarni  sharhlab,  shu  bilan  birga  sahobiylarning 
qilgan ishlarini o‘rganib, o‘shalar asosida hukmlar chiqarib berdilar. Ushbu faqih 
olimlar 
atrofida 
shogirdlari 
ko‘payib, 
ularning 
qarashlarini 
yozib, 
ommalashtirdilar.  Buning  natijasida  fiqhiy  mazhablar  paydo  bo‘ldi.  «SHariat» 
so‘zi arab tilida ikki ma’noda qo‘llaniladi: «suvga olib boradigan yo‘l» va «to‘g‘ri 
yo‘l».  Masalan:  «So‘ngra  (ey,  Muhammad!),  Biz  sizni  (diniy)  ishdan  iborat