zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi



Download 10,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet202/266
Sana31.12.2021
Hajmi10,34 Mb.
#249805
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   266
Bog'liq
021futbolnazariyasivauslubiyatipdf

3
8
Ichkariga kirib 
boruvchi hujumlar

2
8
%
 
3
7
3
0
%
 

1
7
0
%
2
30

!
1. 

____
__ 
j
18
%
3
2
9
%
10
2
7
%
1
9
0 ’rtazonada 
uzilgan hujumlar
11
%
15

i
i
N> 
*—  vp
O4
u>
•  чО 
o4
18
%
13
0 ’z zonasida 
uzilgan hujumlar
ю
10
%
2
4
—  ON
11
%
2
6
2
3
%
53

2
9
%
 

69
2
1
%
4
9
oldinga
0
’rta
 
va 
q
is
q
a
 
u
za
tis
h
la
r
<1
oo

13
%
 
2
3

12%
 
; 
2
.
13
%
2
5
2
2
%
3
8
19
%
3
4
2
1
%
3
7
orqaga
*—
* 
—  xO
o4
o4
8%
4
40 
Ln
  5
O4
30
%
17
51
%
2
9
oldinga
U
zu
n
i
1
1

i
i

orqaga
Os
Os
1
K>
1—
*  sO
o4

7%
 
4
2
3
%
15 
j
2
6
%
18
4
2
%
28
Aldashlar
ЕЗ
U>
—  40
—  ^
o4-
6
%
8
1
9
%
2
3
24%
 
| 
28 
!
2
8
%
..............
................3

J
1
4%
18
To’pni olib yurish
2
5
(8
+
)
1
i

16
%
4
12%
 
! 
3(1
+)
 
1

72
%

1
8
(7
+
)
Darvozaga
zarbalar
0\
QO
U>
сл 
oo
6%
44
12
%
8
2
2
1
%
1
4
4
2
6
%
17
5
2
7
%
1
7
9
Jami TTH
J
a
m
o
av
iy
 
te
x
n
ik
-t
a
k
tik
 
h
a
ra
k
a
tla
rn
in
g
 
te
zk
or
lik
 
va 
sa
m
a
ra
d
o
rl
ik
 
k
o
’r
sa
tk
ic
h
la
r
i


himoya  zonasida  va  maydonning  o’rta  zonasida  to’p  yo’qotishlar juda 
ko’p  18% va 27%.
Agar  tezkor  hujumlardan  kelib  chiqib,  texnik-taktik  harakatlar 
nisbati  ko’rib  chiqilsa,  tezkor  hujumlardagi  katta  ulush  oldinga 
bajarilgan  uzun  uzatishlar  hamda  qisqa  va  o’rta  uzatishlarga  tegishli. 
Tezkor  hujumlarida  to’pni  olib  yurish  juda  kam.  Tahlil  qilinayotgan 
o’yinda, orqaga va ko’ndalang bajarilgan uzun uzatishlar butunlay yo’q. 
Bu,  jamoa  ayyorona  taktik  yurishlardan  foydalan-ganliklari  haqida 
maMumot beradi.
0 ’yinning  bunday  tahlili,  murabbiyga jamoaviy  taktik  harakatlami 
takomil-lashtirishga  ynaltirilgan  o’quv-mashg’ulotlarda,  himoyadan 
hujumga  tezkor  o’tishga yordam  beruvchi  mashqlarni  tanlashga  imkon 
beradi.  Bu  taktik  kombi-natsiyalar  qisqa  va  o’rta  uzatishlar  uzun 
uzatishlar bilan  uyg’unlikda bajarilishi  kerak  va yakuniy  urinish albatta 
darvozaga zarba bilan tugallanishi shart.
Futbolchilar  tayyorgarligida,  musobaqa  jarayonida  pedagogik 
nazorat  zarur  shartlardan  biri  boMishi  kerak.  Bu  albatta,  kelgusi 
mashg’ulotIar  jarayoni  va  uning  individuallashuv  yo’nalishini  aniqlab 
bemvchi  har bir sportchining kuchli  va  zaif tomonlarini  ochib  berishga 
imkon  beradi.  Hatto jamoaviy  mashg’u-Iotlarida,  tayyorgarlik  darajasi 
bo’yicha  futbolchilami  gumhlarga  ajratib,  yuklamalarni  boshqarish 
mumkin.  Aytaylik,  ayrim  futbolchilarda tezkor-kuch sifati,  boshqalarida 
maxsus  chidamkorlik,  uchinchilarida esa epchillik darajasi  past ekanligi 
aniqlandi,  demak  o’yinchilarni  turli  guruhlarga  jamlab,  yuklama  va 
murakkab  koordinatsiya  mashqlarini  me’yorlashtirib  mashg’ulot 
samaradorligini oshirish mumkin.
Nazorat savollari:
1.  Futbolchilaming  tezkor-kuch  sifatlarini  baholash  uchun  qanday 
me’yoriy talablami (test) bilasiz?
2.  Me’yoriy  talabni  (test)  ishonchliligi  va  maMumotligi  deganda 
nima tushiniladi?
3. Futbol amaliyotida qanday nazorat turlaridan foydalaniladi?
4.  Futbolchilami  chaqqonlik  sifatini  baholash  uchun  qanday 
me’yoriy talablaridan (test) foydalaniladi?
5.  Futbolchilami  taktik  fikrini  baholash  uchun  qanday  usul 
yordamida foydalaniladi?


XI ВОВ. YUQORIMALAKALIFUTBOLCHILARNING GURUH 
VA JAMOAVIY TAKTIK HARAKATLARINI 
TAKOMILLASHTIRISH YO*LLARI
Boshqa  sport  o’yinlari  kabi  futbolda  ham  g’alabaga  intiluvchi  ikki 
jamoa  uchrashadilar.  G’alaba  uchun  kurash,  sportchilardan juda  kuchli 
jismoniy,  aqliy  va  irodaviy  hususiyatlarni  talab  qiladi.  Faqat  o’z 
maxoratlarini  to’liq  qo’llay  olgan  futbolchilargina  kuchlar teng  bo5lgan 
raqib bilan yakkakurashlarda muvoffaqiyatni ta’minlashi mumkin. 0 ’yin 
davomida,  ular  to’pga  egalik  qilganda yoki  himoyalanayotganda,  raqib 
jamoa  to’pga  egalik  qilganda  paytlarda  har  bir jamoa  kurashning  turli 
vositalari  va  usullarini  qo’llab  hujum  harakatlarini  ko’p  martta  amalga 
oshirishlariga  to’g’ri  keladi.  Shuning  uchun  taktikada  eng  asosiysi, 
maqsadga  erishishni  ta’minlab  berishi  mumkin  bo’lgan,  hujum  va 
ximoya  harakatlarini  olib  borishning  ma’lum  vositalari,  uslubiyati  va 
shakllari  hisob-lanadi.  Raqibni  bartaraf qilish vazifasini  to’g’ri  hal  etish 
va hujumda o’z imkoniyatlaridan  keng foydalanishni  bilish -  bularning 
barchasi  butun  jamoa  kabi  uning  alohida  sportchilarining  taktik 
etukligini  tavsiflaydi.  Jamoa  ham  hujumda,  ham  himoyada  barcha 
futbolchilaming  faol  harakatlarini  yuqori  darajada  tashkil  etibgina 
g’alabaga  erishishi  mumkin.  Bundan  kelib  chiqadiki,  futbolda  taktika 
deganda  raqib  ustidan  g’alabaga  erishiga  yo’naltirilgan  individual  va 
jamoaviy  harakatlarni  tashkil  etish  hamda  aniq  raqib  bilan 
muvoffaqiyatli  kurash  olib  borishga  imkon  beruvchi  ma’lum  reja 
bo’yicha jamoa futbolchilarining o’zaro harakatlari tushuniladi.
Futbolchi  taktikasining  mohiyati,  o’z  imkoniyatlarini  (jismoniy, 
texnik,  ruhiy)  samarali  qo’llay  olishi  va  raqib  qarshiligini  juda  kam 
qisqa  vaqtda  engib  o’tishga  yordam  beruvchi  to’pni  olib  yurish 
usullaridan samarali foydalanishdan iboratdir.
Taktika  -   bu  zamonaviy  futbolni  rivojlanishiga  kuchli  va  muhim 
ta’sir ko’rsatuvchi komponentlardan biri hisoblanadi.
Taktika  asta-sekin,  ammo  o’sib  boruvchi  tezlik  bilan  og’ishlarsiz 
futbol  o’yini  rivajiga  ta’sir  ko’rsata  boshladi  va  boshqa  komponentlar 
orasida yetakchi o’rinni egalladi.
Taktika  nafaqat  zamonaviy  futbol  qiyofasini  o’zgartiradi,  balki 
tayyor-garlikning  shakli,  vositasi  va  uslubiyatlariga  ham  chuqur  ta’sir 
ko’rsatadi.  Bu  esa  o’z  navbatida,  murabbiylami  oldindagi  raqibni 
yaxshiroq  o’rganish  maqsadida  ko’rish  uchun  uzoq  masofalarga 
borishga  va  o’yin  videoyozuvlarini  tashkil  etishga,  eng  samarali  taktik
289


harakatlarni  qayt  etishga,  uchrashuvlami  chuqur  tahlil  qilishga  va 
hokazo majbur qilmoqda.
0 ’yinda  muvoffaqiyat  olib  kelgan  taktika  -   bu  har  bir  futbolchi 
harakatlarini  kuchayishiga,  butun  jamoa  harakatlarini  mustaxkam, 
tartibli  boMishiga  olib  kelgan  puhta  ishlab  chiqilgan,  shug’ullanilgan, 
uyg’unlashgan o’zaro  harakat-lardir.  Bunda jamoa manfaatlaridan  kelib 
chiqib,  yindagi  o’zaro  munosabati  va o’zaro  yordamga  ko’ra  har  bir 
futbolchining  kuchli  tomonlari,  o’yinchilarning  ojiz  tomonlari  ko’zga 
uncha tashlanmaydi.
Hozirgi va ertangi kun futboli -  bu taktikaning yetakchi roli, barcha 
komponentlar  eng  yuqori  ko’rsatkichlar  bilan  taqdim  etilgan  teng  va 
toMiq oMchamdagi fUtboldir.
Har  bir umum jamoa taktikasi,  bir butunlikka jamlangan jismoniy, 
texnik imkoniyatlar va individual-guruh taktik harakatlariga asoslanadi.
Futbolchining  taktik  harakatlarining  avvali,  qoida  bo’yicha 
o’yingacha harakatlami  tashkil  etishning asosiy chizigM  sifatida, alohida 
o’yinchilar  va  zvenolaming  o’zaro  harakati  ishlab  chiqilgan  umumiy 
taktik  fikrlar,  o’yinni  olib  borish  printsipi  hamda  qo’yilgan  maqsadga 
erishish yoMida  raqibning qarshi  harakatlarini  engib  o’tish  hisoblanadi. 
Futbolda taktik  fikrlash,  raqib jamoaga uning uchun  foydali  boMmagan 
o’yin olib borish usulini o’tkazishga majbur qilishdan iboratdir. Fikrlash 
kelgusi  vazifalami  va  ulami  hal  etish  usullarini  yoMlari  taxmin 
qilinadigan taktik rejada aniqlashtiriladi (konkretlashtiriladi). Taktik fikr 
va  reja  -   oldinda  turgan  o’yinda jamoa  taktikasining  dastlabki  modeli 
hisoblanadi.  Agar  ular  jamoaning  aniq  imkoniyatlarini  hisobga  olib 
ishlab  chiqilgan,  oldinda  turgan  o’yin  sharoitining  hususiyatlarini  (shu 
jumladan  raqib  imkoniyatlarini)  aks  ettirgan  boMsa -  birinchi  navbatda 
tanlangan taktikaning muvoffaqiyat ularga bogMiq.
Taktik  fikr  va  reja,  qanchalik  puhta  ishlab  chiqilmasin,  o’yin 
davomida  vujudga  keladigan  vaziyatlar  ko’ra  o’zgarib  boradi  va 
tuzatishlar  kiritiladi.  Shuning  uchun,  taktikaning  amaliy  elementlarini, 
bevosita  o’yin jarayonida  vujudga keladigan taktik  vazifalarni  hal  etish 
usuli sifatida ko’rish mumkin.
Futbol o’yinining amaliy taktik elemenlari quyidagilar hisoblanadi:

raqib 
harakatlari 
va  o’yin  mantig’idan  kelib  chiqib, 
o’yinchilarining 
hujum 
va 
himoya 
harakatlarini 
uyg’unligi 
(kombinirovaniya) va tebranuvchanligining maqsadga muvofiq usuli;
- o’yin davomida kuchni tartibli taqsimlash usuli;
290



raqibga  psixologik  ta’sir  etish,  ko’zlangan  harakatlar  va  asil 
imkoniyatlarni maskirovka kilish usuli.
0 ’yinga murabbiyning taktik rejasi  qanday  bo’lishdan qat’iy  nazar, 
ular alohida futbolchilar harakatlarida amalga oshiriladi.  Shuning uchun 
individual taktik takomillashuvsiz, o’yinga tartib va joziba beruvchi aniq 
jamoaviy taktik harakatlami olib borishning ilojisi yo’q.
Futbol  yini  taktikasining o’ziga hos jihati -  bir-biriga to’g’ridan- 
to’g’ri  jismoniy  va  psixologik  harakatlarida  aks  etuvchi,  raqiblar  bilan 
bevosita  munosabat.  Futbol  o’yinining  tavsifi,  futbolchilami  raqib 
harakatlariga lahzada diqqatni jamlash va ulardan  o’tib  ketishga majbur 
qiladi.  Yuqori  darajada  rivojlangan  tezkor  taktik  tushuncha,  hususan 
o’yin  davomida  raqib  niyatini,  ya’ni  hali  aniq  texnik-taktik  harakatlar 
amalga oirilmasdan oldin fikran modellashtira olish uchun talab qilinadi. 
Mana shuning o’zi futbolchining taktik maxoratidir.
Futbolchining  taktik  maxorati,  tashqaridan  taktik  harakatlami 
maqsadga  muvofiq  qoMlanilish  tizimi  kabi  aks  etadi.  Taktik  harakatlar 
taktik  bilimlar,  texnik  ko’nikmalar,  jismoniy  qobilyatlar  va  ruhiy 
sifatlaming rivojlanish darajasiga muvofiq ko’rilishi lozim.

Download 10,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   198   199   200   201   202   203   204   205   ...   266




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish