zbekiston respublikasioliy va rta maxsus ta'lim vazirligi

Umum tayyorgarlik bosqichining haftalik mashg’ulot siklida yuklamalar
taqsimoti
10-jadval
S
ik
l 
k
u
n
la
ri
Mashg’ulot
va
davomiyligi
(daq)
Maxsuslash-
tirilgan
Yo’nalish
K
o
o
rd
in
a
- 
ts
io
n 
m
u
ra
k
- 
k
a
b
li
k
K
a
tt
a
li
k
I.
Ertalab=90
xos bo’lmagan
Harakat 
sifatlarini 
kompleks rivojlantirish 
(aerob-anaerob)
sodda
o’rta
Kech=90
xos
Tezkor-kuch
(alaktat-anaerob)
o ’rta
o’rta
II.
Ertalab=90
xos bo’lmagan
Tezkor-kuch
(alaktat-anaerob)
sodda
o’rta
Kech=120
xos
Umumiy  chidamkorlik 
(aerob)
o ’rta
katta
III.
Ertalab=120
xos bo’lmagan
Umumiy  chidamkorlik 
(aerob)
sodda
katta
Kech =90
xos
Maxsus 
chidamkorlik 
(aerob-anaerob)
murak-
kab
o’rta
IV.
Ertalab=90
xos bo’lmagan
Harakat  sifatlarini  kom- 
pleks rivojlantirish 
(aerob-anaerob)
sodda
o’rta
Kech=90
xos
Harakat 
sifatlarini 
kompleks rivojlantirish 
(aerob-anaerob)
o’rta
o’rta
V.
Ertalab=90
xos bo’lmagan
Maxsus 
chidamkorlik 
(aerob-anaerob)
murak-
kab
o’rta
Kech=90
xos
Umumiy  chidamkorlik 
(aerob-anaerob)
sodda
katta
VI.
Ertalab=120
xos bo’lmagan
Maxsus 
chidamkorlik 
(aerob-glikolitik)
Murak-
kab
katta
Kech=90
xos
Umumiy  chidamkorlik 
(aerob-anaerob)
sodda
o’rta
VII
Tiklanish mashqlari 
Dam olish
Bu  bosqichda  mashg’ulot  tizilmalari  va  mazmuni,  o’ziga  xos 
sifatlami  rivojlantirish  uchun  sharoit  yaratish  maqsadida  o’zgaradi. 
Tayyorgarlik  vosita-larining  nisbati,  o’ziga  xos  mashqlar  60%,  xos
247

---

boMmagan  esa  40%  ni  tashkil  etdi.  Futbolga  xos  bo’lgan  mashg’ulot 
uslubiyati -  oraliq, takrorlanuvchi.
Bu  yerda  umumiy  tayyorgarlik  vositalari  xilma-xil  emas,  chunki 
yuklama asosan maxsus sifatlami takomillashtirishga yo’naltirilgan.
Maxsus tayyorgarlik bosqichida eng qulay mashg’ulot sikli,  bu olti 
kunlik  mashg’ulot  kuni  va bir kun  dam  olish  sikli  hisoblanadi. Nazorat 
o’yinlariga katta yuklamali mashg’ulot kabi qaraladi.
11-jadval
Maxsus tayyorgarlik bosqichining haftalik mashg’ulot siklida yuklamalar
taqsimoti
Si
kl
 
k
u
n
la
ri
Mashg’ulot
va
davomiyligi
(daq.)
Maxsuslash-
tirilgan
Yo’nalish
K
o
o
rd
m
a
-
ts
io
n
m
u
ra
k
-
k
a
b
li
k
K
a
tt
a
li
k
I.
Ertalab=90
xos bo’Imagan
Harakat 
sifatlarini 
kompleks rivojlantirish 
(aerob-anaerob)
Kam
o ’rta
Kech=90
xos
Tezkor-kuch
(alaktat-anaerob)
o ’rta
o ’rta
II.
Ertalab=90
xos
Tezkor-kuch
(alaktat-anaerob)
murak-
kab
o’rta
Kech =90
xos bo’lmagan
Tezkor-kuch
(alaktat-anaerob)
o’rta
katta
III.
Ertalab=120
xos bo’lmagan
Tezkor 
chidamkorlik 
(anaerob-glikolitik)
sodda
katta
Kech=90
xos
Tezkor 
chidamkorlik 
(anaerob-glikolitik)
o ’rta
o’rta
IV.
Ertalab=120
xos boMmagan
Tezkor 
chidamkorlik 
(anaerob-glikolitik)
sodda
katta
Kech=90
xos
Maxsus 
chidamkorlik 
(aerob-anaerob)
o ’rta
o ’rta
V.
Ertalab=90
xos
Harakat 
sifatlarini 
individual rivojlantirish 
(aerob-anaerob)
o’rta
o’rta
Kech=90
xos bo’lmagan
Harakat 
sifatlarini 
kompleks rivojlantirish 
(aerob-anaerob)
o’rta
kam
VI.
Ertalab=120
xos
Nazorat o’yini
murak-
kab
o’rta
Kech=60-90
xos
bo’lmagan
Umumiy  chidamkorlik 
(aerob)
sodda
kam
VII
Tiklanish mashqlari 
Dam olish
248

---

11-jadvalda  maxsus  tayyorgarlik  bosqichi  haftalik  mashg’ulot 
sikliga  xos  reja  keltirilgan.  Ko’rinib  turibdiki,  bu  bosqichda 
maxsuslashtirilgan  mashg’u-lotlar  asosan  o’ziga  xosdir.  Faqatgina  ikki 
mashg’ulot  xos  bo’lmagan  tavsifga  egadir.  Mashg’ulotlar  yo’nalishi 
maxsus  va  tezkor  chidamkorlikni  rivojlanti-rishga  qaratilgan.  Oldingi 
bosqich  bilan  taqqoslaganda  bu  bosqichda  murakkab  koordinatsiya 
mashqlari  ulushi  ko’paytirilgan.  Haflada  uchta  mashg’ulot  katta 
yuklama bilan o’tadi.
Tayyorgarlikning  musobaqa  oldi  bosqichi  oldindagi  Kubok  uchun 
va  0 ’zbekiston  birinchiligi  musobaqalarini  hisobga  olib  quriladi. 
Mashg’ulot va musobaqa yuklamalari ham  musobaqa davrining birinchi 
makrotsiklidagi  kabi  bo’ladi.  Musobaqa  oldi  bosqichining  davomiyligi 
ikki  kun.  Asosiy  vazifalar:  musobaqaga  yaqinlashtirilgan  sharoitlarda 
texnik-taktik  mahoratni  takomillash-tirish;  asosiy  tarkibning  yakuniy 
variantini aniqlash.
Ushbu  bosqichda  o’quv-mashg’ulot  ishlari,  jismoniy  tayyorgarlik 
bo’yicha  guruh  va  individual  mashg’ulotlar  hamda  texnik-taktik 
mahoratni  takomillash-tirish  bo’yicha  mashg’ulotlar,  o’rtoqlik  va 
nazorat yinlari shaklida o’tkazildi.
Mashg’ulotlarda  asosan  yuqori  koordinatsion  murakkablikdagi 
texnik-taktik  mashqlar  qo’Hanilgan.  Mashg’ulot  vositalarining  nisbati, 
xos 70% va xos bo’lmagan mashqlar 30% ni tashkil qildi.
Musobaqa  oldi  bosqichiga  xos  haftalik  mashg’ulot  rejasi  12- 
jadvalda taqdim etilgan.  Undan ko’rinib turibdiki,  barcha mashg’ulotlar 
tezkor-kuch, 
tezkor 
chidamkorlik 
va 
maxsus 
chidamkorlikni 
takomillashtirishga  yo’naltirilgan  blib  ziga  xos  tavsifga  egadir. 
Koordinatsion murakkablik asosan o’rta va murakkab. Yuklama kattaligi 
oldingi bosqichdagi kabi.
Tayyorgarlik davri o’quv mashg’ulot jarayoning samaradorligi, turli 
bosqichlardagi  mashqlaming  xilma xilligi,  qachon  va  qancha miqdorda 
qo’lla-nilishiga  bog’liqdir.  Shuning  uchun  mashqlar  tanloviga  katta 
e’tibor 
qaratdik. 
Mashqlar 
yo’nalishi 
maxsuslashtirilgan 
va 
koordinatsion murakkabligi bo’yicha kvalifikatsiyalandi.
Anaerob  (umumiy  chidamkorlik)  yo’nalishli  mashqlarga  3  dan  30 
daqiqa-gacha  va  undan  ko’p  davom  etadigan,  mashqni  bajarish 
intensivligi  -   mo’tadildan  kattagacha  bo’lgan  mashqlar  kiritiladi. 
0 ’rtacha  puls  150  zar/daq  Bunda  vazifalar  tiklanish,  YuQCh  130 
zar/daq\  past  intensivlik  vazifa  YuQCh  160  zar/daq;  yuqori 
intensivlikdagi  vazifa  YuQCh  180  zar/daq  ga  ajratiladi.  Bu  yerda  eng 
xos boMgan mashq, futbol maydoni bo’ylab kross.
Uslubiyatlar:  muntazamlilik  uslubi.  Bu yerda  ikki  turdagi  yugurish 
mashqlari  qoMlanildi,  bu  bir  xil  tezlikdagi  yugurish  va  tezlikni
249

---

o’zgartirish  bilan  yugurish.  0 ’zgaruvchan  yugurish  standart  variantda 
bajariladi.  Murabbiy tez va  sekin  bo’laklar uzunligini  boshqarib turadi. 
Masalan,  100  m  tez  va  shuncha  sekin,  umumiy  10-15  aylana. 
Takrorlanuvchi  uslub  shundan  iboratki,  murabbiy  quyidagi  yugurish 
tarkibini  boshqaradi:  bo’laklar  Uzunligi,  uni  yugurib  o’tish  tezligi, 
yugurishlar orasidagi dam olish vaqti, takrorlanishlar soni.
Anaerob-alaktat (tezkor-kuch) yo’nalishidagi  mashqlarga maksimal 
tempda  bajariladigan  mashqlar  kiradi.  Davomiyligi  o  s  gacha, 
takrorlanishlar  orasidagi  dam  olish  vaqti  1-2  daqiqa,  seriyalar  orasida 
esa 3-5 daqiqa. Masalan, maksima
2-jadval