5.1. Kuchni tarbiyalash
Insonning kuchi mushaklar kuchi orqali tashqi qarshiliklami
yengishi yoki ularga qarshi tura olishida aniqlanadi.
141
Futbolchi o’z vazni va to’p og’iriigi bilan ish tutadi. Boshqacha
qilib aytganda, u, asosan, gavdasi va to’pning inersiyasini bartaraf qilish
uchun o’z kuchidan foydalanadi. Harakatning boshlanishi, uni
tezlashtirish, to’xtatish, harakatning yo’nalishini o’zgartirish, sakrash,
to’pga zarba berish - mana shu aytib o’tilganlar futbolchilaming kuchini
namoyon qiladigan sifatlardir. Ko’rinib turganidek, hamma holatlarda
dinamik xarakterga egadir. Shunday qilib, o’yin faoliyatining xarakteri
o’yinda namoyon qilinadigan kuchning rivojlanish darajasi va
xususiyatlarini belgilaydi. Ko’p yillik tadqiqotlar yengib o’tiladigan
qarshiliklaming miqdori qanchalik kam bo’lsa va mushaklaming
qisqarish tezligi qancha ko’p bo’lsa, maksimal kuch kattaligining
qiymati shuncha kam bo’lishini ko’rsatmoqda.
Futbolchiga muayyan miqdordagi kuch zamr bo’ladi va u bu
kuchdan qandaydir qisqa vaqt ichida foydalanishi kerak. Mazkur kuch
"dinamik kuchdir".
Kuchning darajasini ikki omil: mushakning ko’ndalang kesimini
kattala-shtirish va nerv-mushak boshqariluvini yaxshilash hisobiga
oshirish mumkin ekanligi ma’lum.
Shu pozisiyadan turib futbolchilarda kuchni oshirishning maqsadga
muvo-fiqligini ko’rib chihamiz. Hamma mushaklar morfologik jihatdan
qaraganda, bir qator bog’lamlardan tuzilgan koplekslardan iborat bo’lib,
ulaming har biri juda ko’p tolalardan tarkib topgan. Har bir tola nerv
simtasi - akson shoxchasi bilan bog’langan bo’lib, bu harakat birligini
tashkil qiladi. Ana shu morfologik xususiyati tufayli mushaklar but-
butun holda ham, alohida tomirlar guruhi holida ham qisqara oladi.
Mushaklar but-butun holda qisqarmay, balki bir nechtagina harakat
birligi hisobiga qisqara olishi harakatlami koordinasiya qilishda
mushaklar tizimining muhim xususiyati hisoblanadi. Mushaklararo va
mushaklaming ichki koordinasiyasini futbolchi qanchalik differensial
olib borsa, o’z gavdasi va to’pni shunchalik yaxshi boshqara oladi.
Aytaylik, biz kuchimizni mushakning kndalang kesimini
kattalashtirishga
yo’na!tirilgan
maxsus
mashqlar
yordamida
rivojlantirishni moMjalladik. Bunday holda maksimal vaznning kamida
60-70% miqdorida og’ir snaryadlami ko’tarishdan foydalanish kerak.
OgMrliklami ko’tarishni 2-6 oy mobaynida haftasiga 4-5 marta bir
yarim-ikki soatdan mashq qilish lozim.
Futbol amaliyotida,
odatda, maksimum
vaznning 40-50%
miqdoridagi shtanga va shu singari asboblar yordamida kuchni
tarbiyalash 1-1,5 oy davom ettiriladiki, bu amalda kuchni oshirmay,
142
mushaklararo koordinasiyaning yomonlashishiga olib keladi. To’g’ri,
bunday trenirovkada absolyut kuch oshadi, ammo u ba’zi salbiy
oqibatlarga ham olib keladi. Birinchidan, futbolchilaming o’z vazni ortib
ketadi,
bu
esa
yaxshi
ko’rsatkich
sanalmaydi.
Ikkinchidan,
mushaklaming ichki va o’zaro koordinasiyasi yomonlashadi. Og’irlik
snaryadlari bilan mashqlar bajarish jarayonida mushaklaming o’zida
Do'stlaringiz bilan baham: |