O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi davlat universiteti tasviriy san‘at va muhandislik grafikasi yo’nalishi ii-kurs, 211-guruh talabasi asadullayev hikmatillo ne’matovichning

                                          Rahim Ahmedov. “Tong. Ona” 1962 yil.

о‘tgan asrnipg 40 yillariga kelib ijodkorlar qatoriga V.Kaydalov, AAbdul layev, R.Temurov,

A.Roziqov kabi yosh, iqgidorli rassomlar kelib qо‘shiddiyaar.

Bu davrda yaratilgan asarlar orasida V.Kaydalovning "Yо‘lbars bilan uchrashuv" nomli gra fik

asari diqqatga sazovordir.

---

8

1940 yilda Alisher Navoiy ning 500 yilligi munosabati bilan uning eng yaxshi portreta uchun

tanlov e’lon qilindi. U tanlovda V.Kaydalov g‘olib dvb topildi. ~x

1934 yilda Mirzo Kozimiyning "Kо‘rqinchly Tehron", 1935 yilda esa Abdulla Qodiriyning

"Obid ketmon" romanlariga Usto Mumii tomonidan ishlangan illyustratsiyalar qizg‘in kutib

olindi.

1939-1940 yillarda O.Korjinskayaning Toshkent pedagogika institut binosi fasadiga ishlagan

haykal-monumenti ham yuqori baholandi.

1945—1970 yillar davomida О‘.Tansiqboyev, AAbdullayev, RAhmedon, Y.Yelizarov,

KKaraxan, M.Saidov, S.Abdullayev kabi rassomlar zо‘r shijoat bilan ijod qilib, shuhrat

qozondilar. Ularning barchayey "Uzbekistan xalqrassomi", "О‘zbekistonda xizmat kо‘rsatgan

rassom" degan yuqori unvontarga sazovor bо‘ldilar. Bu rassomlar tomonidan yaratilgan asarlar

orasida Y.Yelizarovning "Sо‘zanali natyurmort" nomli asari о‘zining yuksak badiiyligi bilan

ajratib turadi. Rassomtardan R.Axmedovning "Surxondaryolik ayol", AAbdullayenpish

"Shaxdo" portretlari Moskvadagi Tretyakov galereyasi tomonidan sotib olindi.

1954 yidda Toshkent teatr san’ati instituti tarkibida rassomlik sanati fakulteti ochilib,

keyinchalik u Toshkent teatr va rassomlik san’ati institutiga aylantirildi.

XX asrning 50 yillarida uzbek manzara janrida O’rol Tansiqboyev karvonboshi bо‘ldi.  U

ko’plab qishlok xо‘jalik mavzusiga oid asarlar yarata boshladi.

       

G‘oyaviy  va  badiiy  jihatdan  yuksak  saviyada  ishlangan  san’at  asarlaridan  biri

О‘.Tansiqboyevning 1957 yilda yaratilgan "Kayroqqum GESi tongi" asaridir.

1950 yilda «О‘zbekistonda bahor», «Paxtani sug‘orish» asarini yaratdi. Tongda

esayotgan mayin shabada va shildirab oqayotgan suv, salqin tabiatning uyg‘onishi tomoshabinda

quvonchli hissiyotni uyg‘otuvchi ta’sirchan vositadir. Xayotning obyektiv qonunlari va inqilobiy

rivojlanishining epik holatda :*?zaga kelishi «Ona о‘lka» asarida (1951 y.) о‘z aksini topdi.

Kompozitsiya yechimini -diorama usulida yechish, rassom ijodining xarakterli nuktalaridan

bо‘lib soldi. Ayniksa holat chо‘lni ochishga bag‘ishlangan «Taxyatosh» va «Issiq kо‘l» -:omli

asarlarida namoyon bо‘ladi. Manzara kompozitsiyasini panorama usulida "gzsvirlash rassomga

xos xususiyatlardan biridir.

  

О‘zbekiston xalq rassomi Abdulhaq Abdultayevning "A. Hidoyatovning Otello rolidagi

portreti" asari rassom "Otello" spektaklini tomosha qilganidan keyin, 1946 yilda yaratilgan edi.

Portret orqali aktyorning bizga tanish chehrasini kо‘ramiz, shuningdek, kо‘z oldimizda Otello

ham namoyon bо‘ladi. Rassom Hidoyatovni Otelloning qiyofasi va xarakterini, uning fikr va his-

tuyg‘ularini о‘zida aks ettirgan holda tasvirlaydi. Suratda gо‘zal va baxtli turmushi buzilgan

odam aks etgan. Buni qaxramon qomati bir oz orqaga tashlanganligi, boshini mag‘rur tutishi,

keskin burilishi, qatiy qarashlarida kо‘rish mumkin.

---

9

Bulardan tashqari, aktyorning yuzidagi mimika, dadil harakati va holati, shuningdek, asar

kompozitsiyasi, koloriti ham muvaffaqiyatli chiqqan.

Otelto obrazidagi mag‘rurlik, jiddiylikni kо‘rsatish maqsadida rassom aktyor tasvirining yuqori,

chap va о‘ng tomonlarini suvrat chegarasiga taqalgan holatda tasvirlaydi. AHidoyatovning

suvratdagi ruhiy holati tо‘q kizil, iliq jigarrang, och sarg‘ish ranglardan foydalanilgan hodsa

ochib berilgan.

  J.Umarbekovning 1963 yilda yaratilgan "Navoiy va Husayn Boyqaroning yoshligi" nomti asari

ham О‘zbekistonning XX asr tasviriy san’atida e’tiborga loyiq ishlardan biri hisoblanadi.

XX asr О‘zbekiston tasviriy san’atining yutug‘i shundaki, bu davrda tasviriy san’atning realistik

rangtasvir, grafika, haykaltaroshlik turlari shakllandi va tez sur’atlar bilan rivojlana boshladi.

Salbiy jihatlardan biri — tasviriy san’atning kо‘pgina oqimlarida ijod qilish taqiqlab qо‘yshgdi.

Natijada О‘zbekiston tasviriy sanatining xorijga chiqish imkoniyatlari cheklandi.