Fiziologiyasi va gigiyenasi

Dinam ik  steriotip.  Organizmga  tashqi  dunyo  ayrim.  alohida 
qo'zg'atuvchilar  bilan  ta'sir  etmay,  balki,  odatda.  bir  vaqtda  va 
navbatma-navbat  qo'zg 'atu v ch i  tizim  bilan  ta'sir ko'rsatadi.  Agar- 
da  ushbu  tizim  shu  tartibda.  tez-tez  takrorlansa,  bu  esa  bosh  miya 
p o 'stlo g 'i  faoliyatida tizimli  yoki  dinamik  steriotip hosil  bo'lishiga 
olib  keladi.
Dinam ik  steriotip  bu  qat'iy   bir  vaqtda  navbatma-navbat  ba­
jariladigan  m ustahkam langan shartli  reflektor  aktlam ing  zanjiri  va 
organizmning  musbat  (m ustahkamlangan)  va  manfiy  (inustahkam- 
lanmagan)  shartli  qo'zg'atuvchilarning  murakkab  tizimli  reaksi­
yasining  natijasi  hisoblanadi.
Steriotipni  hosil  qilish  -   bu  po'stloqning  murakkab  sintezlov- 
chi  faoliyatiga  misoldir.  Odatda.  steriotipni  hosil  qilish juda  qiyin, 
lekin  u  hosil  qilinsa.  uni  q oilab-quvvatlab  turish  uchun  po'stloq 
faoliyatida jiddiy  kuchlanish  talab  qilinmaydi.  K o'pchilik ta'sirlar 
bu  paytda  o 'z-o 'zid an   bajariladi  (avtomatik  holda).  Dinamik  ste­
riotip  odamlarda  odatlarni  hosil  bo'lishi,  mehnat  operatsivalarida 
bajariladigan  ishlarni  m a'lum   tarzda  shakllanishi,  turli  murakkab 
ishlarni  bajara  olishiga  asos  bo'ladi.
Yurish. yugurush, chang'ida sayr qilish, royalda o'ynash,  ovqat- 
lanishda  pichoq,  qoshiq.  sanchqidan  foydalanish,  xat  yozish  -  
bulam ing  hammasi  katta  yarim sharlar p o 'stlo g 'id a  hosil  bo'luvchi 
dinam ik  steriotipning  asosida  yotuvchi  ko'nikm alar  hisoblanadi.
Har  bir  odamning  kun  tartibining  asosida  dinamik  steriotipning 
hosil bo'lishi yotadi.  Steriotip  uzoq yillar davomida saqlanib qoladi 
va  odamlarning  xulq-atvorini  asosini  tashkil  qiladi.  Steriotiplarni 
o'zgartirish  juda  qiyin  kechadi.  odatda,  uni  o'zgartirish  m um kin 
emas.  Esga  oling  bola  yozishda  ruchkani  n o to 'g 'ri  ushlashga,  par- 
tada,  stolda  n o to 'g 'ri  o'tirishga  va  boshqalarga  o'rgangan  bo'lsa, 
uni  esidan  chiqarish  qanchalik  qiyin.  Steriotiplarni  o'zgartirish-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ni  qiyin  ekanligi  bolalarni,  ularning  hayotini  dastlabki  yillaridan 
boshlab  tarbiyalash va  o'qitish  usullarining  to 'g 'ri  ekanligiga  aso­
siy  e'tiborni  berish  kerak.