Изланувчилар online илмий-амалий

ЭЛEКТРОМОБИЛЛАРГА ЯНГИЛИКЛАР КИРИТИШ, 
ЭЛEКТРОМОБИЛЛАРНИ УЗЛУКСИЗ ТОК БИЛАН ТАМИНЛАШ 
1
Ж.Ахунов, 
1
Ғ.Жалолдинов, 
2
Топилов Хусанжон, 
2
А.Жўраев
1
Механика ва машинасозлик факултети “ЕУТТ ва Э” кафедраси асс.т
2
М4-19 гурух “ЕУТВ ва Т” магистуранти
 
[1] Ҳозирги кунда Ўзбекистон автомобилсозликда автомобил ишлаб 
чиқариш бўйича дунё миқиёсида 24-ўринда туради. Шундай экан Андижонда 
“GM Uzbekistan” Амерканинг “Чевролет” компанияси билан қошма 
корхонаси енгил автомобиллар ишлаб чиқармоқда булардан “Nexia-2, Ravon, 
Gentra, Kobalt, Malibu” Автомобилларни деярли 40-45% экспорт қилинмоқда 
ва ўзимизни ички бозорни таминламоқда бироқ бу ички ёнув двигателли 
автомобиллар билан табиатга сезиларли даражада зарар етказяпти шу ўринда 
айтиб ўтиш керак “Дунё бўйича 20% дан ортиқроқ захар ли газлар манашу 
бизнинг кундалик эхтиёжимизни қондирадиган транспорт воситаларидан 
чиқар экан”
Табиий ёқилғиларни нефт газ махсулотларини ёш келажак авлодга 
етказиш сақлаш ва она табиатни асраш мақсадида тр анспорт воситаларини 
ёқилғида эмас балки электр да харакатлантиришни илгари суришди ва 
олимларни бу харакати ўзини оқлади элертромобиллар яратилди.
Хозирги кунда бир нешта автомобил компаниялари ўзини 
электромобилини айрим қўшимчалар киритиб реклама қилишяпти лекин 
ҳаммасини иш бажариш тартиби бир хил табиий электрдан заряд олади ва шу 
заряд (қувват) эвазига харакатни амалга оширади.
Бизга малумки автотранспорт воситалари кўп вақт хар акатда бўлиб у 
малум бир масофада аккумлятор заряди (қуввати) йўғида ва уни яна камида 
1-2 соат мобайнида зарядга қўйиш керак бўлади, бу аллбатда хайдовчини 
вақтини олади, энг ахамиятли томони автомобил хар қандай шароитда 
бўлиши мумкин. 
Узоқ масофага йўлга чиққан бўлиши ёки чекка жойларда (чўл 
ҳудудларида, электр энергия билан таъминланмаган) жойларда бўлиши 
мумкин демак бу холатда қандай ечим топиш мумкин?
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017-йил 
8-ноябрдаги “Энергия ресурсларидан оқилона фойдаланишни таъминлаш 
чора-тадбирлари тўғрисда”ги қарорини амалга ошириш мақсадида, 
Электромобилларга қўшимча киритиш керак ва у истеъмол учун 
ишлатиладиган тўк кучидан эмас ўзини-ўзи ток билан таъминлаши мумкин, 
бунинг учун автомобилнинг хар бир ғилдираги (ярим ўқи учига) ёнига 
электродвигител (электр ишлаб чиқарувчи генератор) ўрнатилади ва 
натижада биз кутган самарани бериши мумкин. 

---

59 
Исроил 2030 йилгача бензин ва дизел ёнилғисини тўлиқ рад етади
барча автомобиллар електромобилларга алмаштирилади, 2030 йилдан 
бошлаб дизел ва бензинли воситаларни Исроилга олиб киришга рухсат 
берилмайди, шунингдек, ёнилғида ишлайдиган автомобил сотиб олиш 
мумкин бўлмайди. Бу технология Йер сайёрасида ҳукмрон бўлган “нефт 
сиёсати”га ҳам таъсир кўрсатиб, нефт истеъмолини кескин қисқаришига 
сабабчи бўлади. Мисол учун, 2016 йилда жаҳонда ҳар куни 96 миллион 
баррел нефт истеъмол қилинган бўлса, 2021 йилдан сўнг бу кўрсаткич 
камайиб, 70 миллионга тушади. Тадқиқотдан маълум бўлишича, 2030 йилга 
келиб йўловчи автотранспорти учун нефтга бўлган еҳтиёж 90 фоизга 
камаяди. Натижада, ёқилғи маҳсулотларининг нархи тушиб кетиб, нефт 
саноати инқирозга юз тута бошлайди. 
Расм. 1. Электромобилда ток ишлаб чиқариш чизмаси.  
1- Батареялар тўплами, 2- магнит, 3- чўлғам, 4- магнит майдон 
Харакат давомида ўзини-ўзи ток билан таъминлаши ва хар қандай масофага 
ёлга чиқиши мумкин харакат давомида шовқинсиз ва она-табиатга зарар 
етмайди, асосийси бензин ёки дизел ёқилғиси келажак авлодга тежаб 
қолинади ёки бошқа бирон бир мақсадда фойдаланилади, ва инсониятга хар 
хил турдаги зарарли тутунлар ва атмосферага чиқаётган захарли газлар 
миқдори оз бўсада камаяди, азон қатлами емирилишини олдини олишга ўз 
хиссамизни қўшган бўламиз.
Фойдаланилган адабиётлар. 
1.О.У.Салимов Автомобилларнинг тузилиши, техник хизмат кўрсатиш 
ва таъмирлаш. Тошкент. “Илм зиё” 2013йил. Ivanov A.M., Solnstev A.N., 
Gaevskiy V.V. i drugie. Osnovы konstrukstii avtomobilya. M.: Za rulem. - 2005.-
336 s 
2.
http.://www./uzsci.net 
3.http.://www./ziyo.net.uz 
4.http.://www./qmii, uzhttp.www./ ru.

---

60 
5.Welikopedia.org/wiki 
6.http.://www./ techno. Edu.ru/db/sect/111