B. B. Berkinov, Ye. A. Yarmolik, Q. Q. Quvnoqov

12-bob.  
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA IJTIMOIY – IQTISODIY 
RIVOJLANISHNI INDIKATIV REJALASHTIRISHNING 
HOLATI  
 
 
12.1.  Ishlab  chiqarish  va  uning  asosiy  sohalarini  indikativ 
rejalashtirishning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi . 
12.2.  Indikativ  reja  tuzishda  iqtisodiy  organlarning  funksional 
hamkorligi. 
12.3.  Rejalarni amalga oshirish mexanizmlari va vositalari. 
 
 
12.1. Ishlab chiqarish va uning asosiy sohalarini indikativ 
rejalashtirishning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi 
 
1 bosqich – Vazirlar Mahkamasi tomonidan o’rta muddatli istiqbolga 
O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning indikativ 
rejasini ishlab chiqish haqidagi qarorining qabul qilinadi. Hukumat qarori 
bilan vazirliklar va idoralardan ma’sul ijrochilarni belgilangan holda o’rta 
muddatli istiqbol uchun indikativ rejani ishlab chiqish bo’yicha tashkiliy 
chora-tadbirlar ro’yxati va muddatlari o’rnatiladi. 
Vazirlar Mahkamasi Iqtisodiyot vazirligi bilan hamkorlikda indikativ 
rejani  ishlab  chiqishning  birinchi  bosqichini  amalga  oshiradi.  Hukumat 
bo’linmalari va Iqtisodiyot vazirligi aniq maqsadlar, asosiy vazifalarni va 
dasturlarni  shakllantirish  va  asoslash  yo’li  bilan  ijitmoiy-iqtisodiy 
rivojlanishining istiqbollarini ishlab chiqadi. 
2  bosqich  –  Prognoz  ishlarini  tashkil  etilishida  o’zaro  kelishuvni  va 
ketma-ketlikni  ta’minlash  maqsadida  Iqtisodiyot  vazirligi  boshqa 
vazirliklar,  idoralar  va  korxonalar  bilan  hamkorlikda  O’zbekiston 
Respublikasining  Davlat  byudjeti  va  rivojlanishining  ohirgi  3-5  yil 
makroiqtisodiy  ko’rsatkichlarini  muammoli  savollarni  aniqlagan  holda 
kompleks tahlilni amalga oshiradi. 
Kompleks tahlil quyidagilarni ochib berishi zarur: 
- tasdiqlangan  dasturlarni  amalga  oshirish  va  yangilarini  ishlab 
chiqish bo’yicha xukumat qarorlarining ijro etilishini; 
- ishlab  chiqarish  quvvatini,  iqtisodiyot  rivojlanishining  ichki  va 
tashqi  tendenstiyalarini,  iqtisodiy  siyosat  va  davlat  me’yorlashtirish 
tizimlari natijaliligi holatini; 

---

 
164 
- ishlab chiqarish quvvatlarining tarkibi va dinamikasini, shuningdek 
shu  jarayonlarga  ta’sir  etuvchi  omillarni  hamda  jahon  iqtisodiyoti 
rivojlanishi bilan taqqoslanishi; 
- mahsulot  ishlab  chiqarish  bo’yicha  korxonalarning  maqsadlari  va 
imkoniyatlarini, 
ularni 
eksportga 
chiqarish, 
quvvatlarni 
texnik 
ta’minlashni. 
3  bosqich –  strategik  maqsadlarni  va  ustuvorliklarni  aniqlash  hamda 
ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlanish  konsepsiyalarini  ishlab  chiqish  birinchi  olti 
oylikda  Iqtisodiyot  vazirligi,  Moliya  vazirligi  va  boshqa  iqtisodiy 
organlar,  ilmiy  tashkilotlar  bilan  hamkorlikda  o’rta  muddatli  istiqbolda 
ijtimoiy-iqtisodiy  siyosatning  asosiy  yo’nalishlari,  ustuvorliklari  va 
maqsadli ko’rsatkichlarini ishlab chiqadi. 
4  bosqich  –makroiqtisodiy  prognozlarni,  maqsadli  yo’nalishlarni  va 
rivojlanish 
indikatorlarini 
ishlab 
chiqish. 
Iqtisodiyot 
vazirligi 
makroiqtisodiy  siyosatning  muvofiqlashtirilishiga  javobgar  markaziy 
iqtisodiy  organlari  bilan  hamkorlikda  ro’y  berayotgan  o’zgarishlarni 
hisobga  olgan  holda  o’rta  muddatlarga  ssenariyli  makroiqtisodiy 
prognozlarni  va  iqtisodiy  siyosatni  aniqlashtirishga  oid  takliflarni  ishlab 
chiqadilar. 
Prognoz variantlarida: 
- iqtisodiyot rivojlanishining maqsadlari va ustuvorliklari; 
- tarkibiy va investistion siyosatning yo’nalishlari; 
- ilmiy texnik taraqqiyoti rivojlanishi; 
- Respublkada  iqtisodiyotning  ijtimoiy  chegarlari  va  boshqa  tayanch 
savollari qayta ko’rib chiqiladi. 
O’rta  muddatli  istiqbol  uchun  ssenarli  makroiqtisodiy  prognozlarni 
ishlab  chiqishga  asosiy  talabalar  bo’lib  iqtisodiy  organlar  tomonidan 
makroiqtisodiy muvozanatni ta’minlanishi hisoblanadi. 
Mazkur  bosqich  vazifalarini  amalga  oshirish  uchun  markaziy 
iqtisodiy  organlarning  ilmiy  ekspertlar,  rahbar  xodimlar  hamda  tajribali 
mutaxassislari tarkibida tashkilotlararo ishchi guruh tashkil etiladi. 
Tashkilotlararo  ishchi  guruh  vazifalariga  prognozning  bir  qancha 
ssenarli  variantlarini  ishlab  chiqish  va  har  xil  maqsadli  ustuvorliklarini 
hamda  siyosat  vositalari  o’zgarishi  negizida  ularning  muvozanatini 
ta’minlash kiradi. 
Vazirlar Maxkamasida maqsadli yo’nalishlar, ustuvorliklar, ijitmoiy-
iqtisodiy  rivojlanish  konsepsiyalari,  iqtisodiy  siyosatning  asosiy 
yo’nalishlari  hamda  makroiqtisodiy  prognoz  variantlari  ko’rib 
chiqilganidan  keyin  belgilangan  tartibda  asosiy  yo’nalishlar  sifatida 

---

 
165 
vazirliklarga,  tashkilotlarga,  mahalliy  ma’muriyatlarga,  korxonalarga 
etkaziladi. 
5  bosqich  –  maqsadli  va  tarmoq  ko’rsatkichlarini  amalga  oshirish 
shartlari  va  indikatorlarini  hamda  rivojlanish  dasturlarini  aniqlash 
Iqtisodiyot  vazirligi  va  tarmoq  vazirliklari,  tashkilotlar  va  korxonalar 
iqtisodiy siyosatning ehtimolli yo’nalishlarini va hukumat yo’nalishlarini 
hisobga  olgan  holda  mustaqil  ravishda  o’z  rivojlanishining  prognoz 
ko’rsatkichlarini aniqlaydilar hamda bashorat qilinayotgan davr uchun o’z 
faoliyatlari  haqida  ularni  umumlashtirish  uchun  hududiy  va  tarmoq 
organlariga taqdim qiladilar. 
Boshqaruvning hududiy va tarmoq organlari korxonalar bajarmoqchi 
bo’lgan ishlarini umumlashtiradilar va keyinchalik Iqtiosdiyot vazirligiga 
taqdim etadilar. 
6  bosqich  –  makroiqtisodiy  prognozlarni  maqsadli  va  tarmoq 
ko’rsatkichlari  hamda  rivojlanish  dasturlari  bilan  muvofiqlashtirish.  Bu 
bosqichda  Iqtisodiyot  vazirligining  makroiqtiosdiy  bashoratlarni  real 
sektorning  tarmoq  tashkilotlari,  hududiy  organlar,  vazirliklar  va  ijtimoiy 
soha  tashkilotlari  rivojlanish  prognozlari  bilan  muvofiqlashtirish  va 
integrastiyalashtirishga oid ishlari amalga oshiriladi. 
Iqtisodiyot  vazirligi  va  Moliya  vazirligi  hamkorlikda  davlat 
ehtiyojlarini  resurs  ta’minotini  tavsiflovchi  iqtiosdiy  muvofiqlashtirgich 
va  ko’rsatkichlar  tizimini  hisobga  olgan  holda,  keyingi  yilgi  davlat 
byudjeti loyihasi va bashorat ko’rsatkichlarini o’zaro bog’liqligini amalga 
oshiradilar. 
7  bosqich  –  Vazirlar  Mahkamasiga  indikativ  rejaning  oxirgi 
variantini  taqdim  etish.  Vazirlar  Mahkamasiga  indikativ  rejaning  oxirgi 
variantini  taqdim  etishi  uni  Iqtisodiyot  vazirligi  huzuridagi  Birlashgan 
Hay’atda  ko’rib  chiqilganidan  keyin  Iqtisodiyot  vazirligi  tomonidan 
amalga  oshiriladi.  Vazirlar  Mahkamasi  Oliy  Majlisga  ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlanishning indikativ rejasini Davlat byudjeti bilan bir vaqtda kiritadi.  
Oliy Majlisda o’rta muddatli indikativ reja ko’rib chiqilishidan keyin 
ommaviy axborot vositalarida chop etiladi.