A. X. Rasijlov, K. G. Baxadirov materialshunoslik va konstruksion



Download 6,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/240
Sana31.12.2021
Hajmi6,21 Mb.
#235175
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   240
4.3. Toblash
Toblashdan  maqsad  mashinasozlik  materiallarining  mustahkam- 
ligini  oshirishdir.  Toblashning  boshqa  sof  termik  ishlov  berishdan 
asosiy farqi  uni katta tezlik bilan sovitilishidadir.
Toblash  harorati  Fe~Fe3C 
holat  diagrammasiga  muvofiq 
aniqlanadi.  Toblash  harorati  buyumning  butun  ko‘ndalang  kesimi 
bo‘yicha  bir  xil  b o iish i  uchun  ko‘p  vaqt  ketsa,  austenitning  o ‘sib 
ketish xavfi bor.  Buyumni  pechda m aiu m   haroratda tutib turish  vaqti 
uning shakliga, pechga joylash usuliga va turiga bogiiq.
Xomakilami  yuqori  haroratli  pechda  qizdirganda uglerod  kuyadi. 
Natijada  buyumning  yuzasida  uglerod  miqdori  kamayadi.  Buning 
oldini  olish  maqsadida  mashinasozlikda  ish  muhiti  nazorat  qilib 
turiladigan  pechlar  qoilaniladi.  Toblash  muhitini  to ‘g‘ri  tanlash  mu- 
him  ahamiyatga  ega.  Austenitning  izotermik  parchalanish  diagram- 
masidan  ma’lumki,  toblash  uchun  kerakli  b o ig an   eng  kichik  sovitish 
tezligi  egri  chiziqqa  urinma  b o im o g i  kerak.  Lekin  sovitish  tezligini 
martensitga  parchalanish  chegarasida  sekinlatishi  zarur,  shunda 
buyumda yuzaga keladigan  ichki termik kuchlanishlar  mumkin  qadar 
kamayadi.
Sovitish  muhiti  sifatida  suv,  mineral  moylar,  tuz  eritmalari  ishla­
tiladi.  Uglerodli  poiatlam i  toblashda  suv,  yuqori  legirlangan 
poiatlarni toblashda esa mineral moylar ishlatiladi.
Agar  xomakining  ko‘ndalang  kesimi  katta  va  shakli  murakkab 
boim asa,  to ‘xtovsiz  bir  muhitda  sovitish  mumkin  (4.1-rasm,  1-egri 
chiziq).
Yuqori  uglerodli  poiatlarni  toblashda  sovitish  uchun  ikki 
muhitdan foydalaniladi.  Buning uchun p o ia t austenitning barqarorligi 
eng  kichik  davrdan  oiguncha  suv  bilan  sovitiladi,  so‘ngra  marten­
sitga  parchalanish  haroratidan  80-100  °C  yuqori  haroratda  moyda 
sekin  sovutiladi (4.1-rasm, 2-egri chiziq).
Agar  asbobning  tuzilishi  murakkab  va  hajmi  katta  b o is a  
pog‘onali toblash qoilaniladi (4.1-rasm, 3-egri chiziq).
Bunda  asbob  suyuq  muhitda  martensitga  parchalanishdan  yuqo- 
riroq  haroratda  ushlab  turiladi,  so‘ngra  havoda  sovutiladi.  Shunday
54


qilinganda  martensitga  parchalanishdan  oldin  harorat  butun  hajm 
bo‘yicha bir xil bo‘ladi.
K o‘p  hollarda  o‘rtacha  uglerodli  poiatlardan  tayyorlanadigan 
mashinalaming  murakkab  qismlari  izotermik  haroratda  toblanadi. 
Bunda  p o ia t  beynitgacha tez  sovitiladi.  Beynit parchalanib  boigach, 
sovitish  davom  etiriladi  (4.1-rasm,  4-egri  chiziq).  Natijada  p o ia t 
stnikturasida  parchalanmay  qolgan  austenit  paydo  boiadi.  Bunday 
toblangan  poiatlarda  plastiklik  va  qattiqlikning  yaxshi  mutanosibligi 
yuzaga keladi.
Mashinasozlik  amaliyotida  o‘z-o‘zidan  bo‘shatish  • imkonini 
beradigan  toblash  usullari  mavjud.  Buning  uchun  qizdirilgan 
buyumning  bir  qismigina  sovitiladi.  Sovitilmagan  qismning  issiqligi 
hisobiga  sovitilgan  qism  bo‘shatish  haroratigacha  qiziydi.  Natijada 
bo‘shatish  jarayoni  o‘z-o‘zidan  yuz  beradi.  Bunday  toblash  usulida 
turli qismlari har xil qattiqlikka ega boigan buyumlar olinadi.
Toblash  natijasida  erishiladigan  eng  katta  qattiqlik  poiatning 
toblanuvchanligi  deyiladi.  U  asosan  poiatning  tarkibidagi  uglerod 
miqdoriga  b o g iiq   boiadi.  Har  xil  muhitda  sovitilgan  poiatning  eng 
katta  qattiqligi  yuza  qattiqligidir.  Yuzadan  50%  martensit  va  50% 
trostitdan  iborat  qatlamgacha  b o igan  oraliq  toblanish  chuqurligi 
deyiladi.  Toblanish  chuqurligini  aniqlashda  diametri  25,  uzunligi  100 
mm ga teng namunadan foydalaniladi.
4.1-rasm.  Toblash usullar ini tushuntiruvchi chizma.
55



Download 6,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish