Yakuniy moliyaviy natija - bu korxonaning hisobot davrida jami faoliyat
turlaridan olingan daromadlari bilan jami faoliyat bо‘yicha kо‘rilgan zararlarining
Yakuniy moliyaviy natija buxgalteriya hisobida 9900 - “Yakuniy moliyaviy
natija” hisobvarag‘ida hisobga olib boriladi. Ushbu hisobvaraq tranzit bо‘lib, aktiv
– passiv hisobvaraq xarakteriga ega. Hisobvaraqning debetida zararlar, kreditida
ega foyda aks ettiriladi. Ushbu hisobvaraqning debetida va kreditida oborotlarining
farqi korxonaning hisobot yilidagi moliyaviy natijasini, ya’ni soliq tо‘langunga
qadar bо‘lgan foydasini aks ettiradi. Hisobot yilining oxirida 9810 - “Daromad
(foyda) solig‘i bо‘yicha xarajatlar”, 9820 - “Boshqa soliq va yig‘imlar bо‘yicha
ettiriladi. Hisobot davrida hisoblangan soliq va yig‘imlar summasi quyidagi
Kredit 9810, 9820.
Ushbu muomaladan sо‘ng 9900 - “Yakuniy moliyaviy natija” hisobvarag‘ida
qolgan summa korxonaning hisobot yilida olgan sof foyda (yoki zarari) ni
anglatadi va ushbu summa quyidagi provodka orqali 8710 – “Hisobot davrining
taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)” hisobvarag‘iga о‘tkaziladi:
sо‘ngra taqdim etiladi:
- sof foyda summasiga;
Debet 9900 - “Yakuniy moliyaviy natija”;
Kredit 8710 - “Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan
zarari)”;
- zarar summasiga:
Debet 8710 - “Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan
zarari)”;
Kredit 9900 - “Yakuniy moliyaviy natija”;
Buxgalteriya hisobini yuritishning asosiy maqsadi ma’lum bir xо‘jalik
subyektining barcha xо‘jalik muammolarini rasmiy ravishda hisobda aks ettirish va
ma’lum bir davrlarda foydalanuvchilarga zaruriy ma’lumotlarni berish hisoblanadi.
9900 - “Yakuniy moliyaviy natija” hisobvarag‘i orqali bо‘ladigan jarayonlar
quyida keltirilgan jadvalda aks ettirilgan.
Moliyaviy hisobotlarning maqsadi korxonaning moliyaviy ahvolidan, uning
faoliyatidan va uning pul mablag‘lari harakati bо‘yicha ma’lumot berishdan iborat
bо‘lib, u foydalanuvchilarning keng guruhida iqtisodiy qarorlar qabul qilishlari
uchun zarurdir, О‘zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi tо‘g‘risida”gi
muofiq, yillik moliyaviy hisobot quyidagi shakllardan iborat bо‘lishi shart:
- buxgalteriya balansi – 1- shakl;
- moliyaviy natijalar tо‘g‘risidagi hisobot – 2 – shakl;
- asosiy vositalar harakati tо‘g‘risida hisobot – 3 – shakl;
- pul oqimlari tо‘g‘risidagi hisobot – 4 –shakl;
- xususiy kapital tо‘g‘risida hisobot – 5 – shakl;
- eslatmalar, hisoblar va izohlar.
Moliyaviy hisobot tayyorlash va buxgalteriya hisobining о‘ziga xos siyosati
asoslari tо‘g‘risidagi ma’lumot, moliyaviy hisobot izohlaridan oldin alohida hisob
kо‘rinishida berilishi kerak. Moliyaviy hisobotlar tuzish uchun foydalaniladigan
о‘ziga xos hisob yuritish siyosatiga qо‘shimchalarda foydalanuvchilar uchun
moliyaviy hisobotlarda foydalaniladigan baholarning asosi (dastlabki qiymat, joriy
qiymat, sotish qiymat, diskont qiymati va boshqalar)ni bilish juda muhim
hisoblanadi. Moliyaviy hisobotlar ma’lum bir hisobot davri yoki ma’lum bir
hisobot sanasi bо‘yicha tuziladi. Bunda buxgalteriya balansiva hisobvaraqalardagi
qoldiqlar bо‘yicha ma’lumotlar ma’lum bir sanaga tuziladi, moliyaviy hisobot
shakllarining qolganlari esa ma’lum bir davr uchun tuziladi.
Moliyaviy hisobotning hisobot bavri 1- yanvardan 31- dekabrgacha bо‘lgan
davr hisobot davri kalindar yil hisoblanadi.
Korxonaning yillik hisoboti ya’ni moliyaviy hisoboti chilik shaklidan qatiy –
nazar, tо‘liq nusxalarda quyidagi foydalanuvchilarga hisobot yilidan keyingi
yilning 15- fevraligacha bо‘lgan muddatda taqdim etilishi shart:
- korxonaning mulkdori hisoblangan (davlat mulkini boshqarishga vakolati
bо‘lgan organlarga, qatnashchilarga, ta’sischilarga) ta’sis etish hujjatlari asosida;
- davlat soliq idoralariga;
- davlat statistika idoralariga;
- qonun hujjatlariga muvofiq boshqa organlarga.
Moliyaviy hisobotni boshqa foydalanuvchilarga taqdim etish tartibi mustaqil
ravishda korxona rahbariyati (uning mulkdorlari va ta’sischilari) tomonidan
tartibga solinadi va korxonaning hisob siyosatida kо‘zga tutiladi.
Moliyaviy natijalar tо‘g‘risidagi hisobot О‘zbekiston Republikasi moliya
vazirligining 2002 - yil 27 - dekabrdagi 140 -sonli yо‘riqnomasi asosida
belgilanadi.
