Тупрокшунослик

1 
қатлам холида, пастки қисми эса қуйи ўтувчи В
2 
қатлам холида 
ажратилади. Айрим холларда ўтувчи қатлам да юқори қатлам лардан 
ювилиб тушган карбонатларнинг тупланишидан хосил бўлган окиш 
рангдаги анча зичлашган қатлам шаклланган бўлади.Унда бу қатлам ни 
карбонатли иллювиал(шимувчи) калам деб ажратилади ва уни Вк билан 
белгиланади. 
тупроқ профилининг энг пастида,ўтувчи қатлам остида, халитупроқ 
хосил бўлиш жароёнлари руй бермаётган, узининг табиий холатини 
угартирмаган қатлам - она жинс қатлам и жойлашган.Бу қатлам С харфи 
билан белгиланади.

---

166 
Сизот сувлари юза жойлашган гидроморфтупроқларда глей ёки 
глейлашган 
(берч) қатлам G ажратилади.Бу қатлам тупроқнинг маълум 
чукурликларида узок муддат ёки доимий ўта намланиш шароитларини 
юзага келишидан хосил бўлади.Ўта нам шароитда эркин кислород 
етишмаслигидан анаэроб мухит хосил бўлади.Бундай мухитда кайтарилиш 
жароёнлари руй бериб темир,алюминий ва марганецларнинг кайтарилган 
бирикмалари хосил бўлади ва шу туфайли кукимтир кул рангли ёпишкок 
масса холидаги глей(берч)қатлам шаклланади.Агар глейланиш белгилари 
бошқа қатлам ларда намоён бўлса уша қатлам белгисининг пастки қисмига 
«g»  белгиси қуйилади( Вg ). 
Баъзантупроқ профилининг пастки қисмида юқоридаги қатлам 
ларга алокаси бўлмаган жинслар (тошли,шагалли) чикиб колса унитупроқ 
ости қатлам и қилиб ажратилади ва Д харфи билан белгиланади. 
Бу қатлам ва қатлам чаларнинг хар бири узига хос бўлган қандай 
дир ташки белгиларга эга,шунинг учун ҳам уларни бир-бирларидан ана шу 
ташки белгиларига караб ажратилади.тупроқни(қатлам ни) бир-биридан 
ажратиб тўрган ташки белгилар йигиндиситупроқнинг морфологик
белгилари дейилади.Бу белгилар қуйидагилардан иборат:Тупроқ(қатлам 
)нинг калинлиги,ранги,намлиги,зичлиги,ўсимлик илдизлари,жониворлар
билан 
ишланганлиги,механиқ 
таркиби,структураси(донадорлиги),янги 
яралмала ва кушилмалар.Тупроқнинг тузилишини ўрганиш хар бир 
ажратилган қатлам ва қатлам чанинг юқоридаги морфологик белгиларини 
иложи борича тулик ват тугри тасвирлашни талаб қилади.Шундагина 
ўрганилаётгантупроқнинг хосил бўлиши ва шаклланишида шу жойдаги 
табиий шароитларнинг таъсири қандай бўлганлиги ҳамда шўтупроқнинг 
таркиби ва хоссалари тугрисида тугри маълумот олиш мумкин.