Озода Турмуҳамедова 7 7/7 Л

Онг тубанлаш иб кетмасин!
Гўзалликнинг бой берилиш ига асосий сабаблардан 
бири гуноҳ и ш л ар ҳилиш , ёмон ф и к р л аш , ш унингдек, 
ғазаб, раш к, ҳасад, ўғрилик, х аф агар ч и л и к каби ёмон 
эм оци ялар эканлигини айтдик. Б екорчилик, вақтни 
беҳуда ў ткази ш , ғийбат билан м аш ғул бўлиб қолиш
ҳам онгни ҳуйи д а р аж а га туш ириб юборади.
41

---

Л гар инсонларни онгининг р ивож ланган лик д а р а - 
ж асига дараб 10 қаватл и бинога ж ойлаб чидсак, унинг 
пастки д аватлари га гуноҳкор одам лар тўғри келади. 
Ю ҳори ҳ аватл ар га к ў т ар и л а борган сари гуноҳлардан 
саҳланиш га ҳ а р а к а т ҳилиб ю рувчи, лекин онг тарби- 
ясига беф ар ҳ од ам лар ж ойлаш ади. У лар ў з устида 
иш лам ай ди лар, ўҳиш , билим олиш тўғрисида ў й л а- 
майдилар. Б ўш ваҳтл ар и н и гуноҳ бўлм аган таҳд ирд а 
ҳам бекорчи нар сал арга сар ф л аш ад и . Б у н аҳ а ш аро- 
итда онг саёзли гича ҳолиб, ҳ аёт зер и к ар л и , м аъносиз 
бўлади. Ўҳиган, билим олиш га ҳ а р а к а т ҳилиб, тоза 
яш айдиган од ам лар кейинги поғонада туради. Ю қори 
ҳ аватл ар га яҳинлаш илгани сари иж одкор, билимли 
ва улуғвор инсоний ту й ғу л ар соҳиблари, энг ю ҳорида 
эса авл и ёл ар, кам олот чўҳҳисидаги, онги баланд ин- 
сонлар ўрин топиш ади.
Ҳ ар бир ҳ ават ў зи га я р аш а таш ҳи к у ч л а р билан 
ҳам ҳам раб олинади. Я ъни ҳуйи ҳ ават салбий ҳувват 
билан т ў л а бўлса, энг баланд ҳ ав а тл ар тоза, илоҳий 
ку ч л ар ва ф а р и ш т а л а р билан лиммо-лим. Ш у боис 
бу каватд аги онги баланд инсонлар илоҳий к уч лар
таъ си р и д а ю риш ади. У ларнинг а тр о ф и к ат т а билим- 
л ар ва иж одкорли к уйғунлаш ган к у ч л ар гарм онияси 
маконидир, бундай ж о й д а гў зал л и к б арҳарор бўлади. 
А ксинча, ҳуйига туш и лгани сари, аввало, ички гў зал - 
л и кка п у ту р етади, алал оҳ и б ат инсон ю зидан нур к е- 
тиб, таш ҳ и кўри н и ш и ва ҳом ати х у н у к л аш а боради. 
А на энди т асав ву р ҳилаверин г ю ҳоридаги м исоллар- 
д а кўриб чиҳҳан аёл л ар и м и з ваҳт ўтгани сар и ҳ ан ч а- 
лик ҳуйи ҳ а в а тл а р га туш иб кетганларини...
Ш у ж ойда ян а бир савол туғилади: хўш , ўш а тепа 
ҳ ав а тл ар д а м устаҳкам ҳолиш ва ян ад а ю ҳори к ў т а - 
рилиш учун нима ҳили ш керак?
Биринчидан, одам ҳаётдан м аънавий озуҳа олиб 
яш аш га ўрганиш и зарур. Зеро, худди танага овҳат ва 
уйҳу ҳувват бергани каби, руҳимиз ва онгимизга би-
42

---

лим, яхш и кечинмалар, савоб иш лар, эзгу орзу-ҳавас- 
л ар озуҳа беради. Ш ундай экан, аввало, билим олишга 
ҳамиш а чанҳоҳ бўлиш керак. Мактаб, коллеж ва лицей- 
дан кейин имкон ҳадар олий таълим олишга интилиш, 
институт ёки университетга кириб ўҳиш, касбининг 
устаси бўлиш учун ҳ ар ак ат ҳилиш, унинг сир-асрор- 
ларини мукаммал ўрганиш керак. Ш унда янги р еж алар
пайдо бўлади, инсон камолот чўҳҳиси сари илдамлаб 
бораверади. И ж одкорлик руҳи ш аклланади.
С ан ъ ат аса р л а р и билан ўртоҳлаш и ш ҳам инсон 
онгини ю ҳори ҳ ава тл ар га к ў тар у вч и омил саналади. 
Зеро, сан ъ а т а са р л а р и ў зи ю ҳори ҳ ав а тл ар м аҳ су л и - 
дир - у л ар ю ҳори онгли инсонлар томонидан я р а т и л а - 
ди. Д аҳолар ў з а са р л а р и орҳали ф и к р л ар и , ҳ и с-ту й - 
ғуларини и ф ода этиш ади ва бу м азк у р асар л ар д ан
баҳрам анд бўлган одам ларга ҳам ў з таъ си р и н и ў т к а - 
зади. Ш ундай экан, бадиий китобларни кўп ўҳиш ни, 
сан ъ а т асар ла р и н и томош а ҳилиш ни, ю ҳори савияда 
иш ланган теат р ва кино асар лар и н и кўриш ни, турли
м у зей л арга бориб тури ш н и одат ҳилиб олиш керак.
Б ош ҳал ар иж оди н ам ун алари д ан баҳрам ан д бў- 
лиш баробарида киш и ў зи ҳам иж одкорли к р уҳида 
яш аш и керак. Ў з иҳтидорини иш га солиш , уни т а - 
ком иллаш тириш , ўзининг янги ҳ и р р алар и н и очишга 
уриниш и лозим. Ў з соҳаси бўйича билим ва т аж р и б а - 
сини ош ириш , бунинг учун барча им кон иятлардан са- 
м ар ал и ф ойдаланиш м аҳсадга мувофиҳдир. М асалан, 
ўҳув кур сл ари га ҳатнаш , янги устозларни нг этагидан 
ту тиш дан тортинм асли к керак.
С порт ҳам инсон онгини ҳуйи ҳ а ватл ар га туш иб 
кетиш дан саҳлайди. Ч унки, ю ҳорида кўрганим издек, 
спорт билан м у н тазам ш уғулланиш салбий ҳ и с -ту й - 
ғуларни организм дан ҳайдаб, одамни стр есл ард ан
ҳутҳаради. Н ати ж ад а ф и к р тиниҳлаш ади, ички ғай- 
р ат ж унбиш га келади, янги ю туҳлар сари интилиш
пайдо бўлади.
43

---

Ш ул ар қатори ҳ ар бир одам ўзининг ҳувонч м ех а- 
низмини ҳам яратиб олиш и ва унга ам ал ҳили ш и к е- 
рак. Я ъни сизга ҳувонч берадиган ҳўш им ча иш ларни, 
хоббингизни яратинг. Д ейлик, ким дир ту р л и н ар са- 
л арн и тў п л аш билан завҳ л ан ад и , ким дир ўси м ли клар 
дунёси билан ўртоҳлаш и ш ни я х ш и кўради, ян а биров 
уй ҳайвонларини п ар вар и ш л аш н и ёҳтиради, б аъ зи - 
л ар аквар и у м ичидаги б ал и ҳ л ар дунёсига боши билан 
шўнғиб кетиш га тай ёр ва ҳоказо. Н има бўлганда ҳам, 
киш ига ҳувонч бахш эту вч и бу иш лар ф и кр н и ти - 
ниҳлаш тиради, мияга дам беради. Б у ту н таш ви ш л ар 
унутилиб, асаблар тинчланади.
Ф анда ян а онгни н о зи кл аш ти р и ш деган туш ун ча 
ҳам бор. Ж ум ладан, б р и тан и яли к теософ олим Ч а р л ь з 
Л едбитер ҳўпол эмоционал ҳо л атл ар: ж а ҳ л чиҳҳанида 
баҳириш , ҳасадгўйлик, н а ф р ат, раш к, ёмон ф и к р л ар
билан ю риш ва бошҳа салбий ҳ о л атл ар одам онгини 
ҳўполлаш тириб, пастга туш и риб ю бориш ини инобатга 
олган ҳолда гў зал л и кк а интилиб яш аш керакли гин и 
уҳтиради. М асалан, чиройли ати р гу л ўзининг ҳиди, 
япроҳларининг м айинлиги ва рангларининг уйғунли- 
ги билан киш ида нозик ҳи слар н и уйғотиб, онгни но- 
зи кл аш ти р ад и ва унинг д ар аж аси н и юҳорига к ў т а р а - 
ди. Ш унингдек, чиройли кийиниб юриш , уй ж и ҳ о зл а- 
рини, ум уман, т евар ак атр о ф д аги барча н ар сал ар н и
чиройли эстети к дид билан ж о й л аш ти р и ш , то зал и к к а 
эътибор ҳ арати ш ҳам худ д и ш ундай сам ара беради.
Ғарб 
мистиги 
К ар л
Э к к ар т к р ау зен
ўзининг 
«Табиатим из сирларининг калити» деган китоби- 
да онгни нози клаш ти риш усу л л ар и н и айтиб ў т а - 
ди. Унинг ф икри ча, одамнинг ҳид билиш , эш итиш , 
кўриш , т аъ м билиш, сези ш (бармоҳ учларининг се- 
зиш и) органларига ж у д а нози к т аъ си р ҳилиш к ер ак
экан. Ш унда инсон ҳаётнинг ш иринлигини кўпроҳ 
ҳис ҳилади дейди олим. Б у борадаги ф и к р л ар и н и у 
ҳўполроҳ бир таж р и б а д а ҳам исботламоҳчи бў л а-
44

---

ди. Я ъни ўтган асрд а Лондонда доктор Грехэмнинг 
«мовий тўш аги» ш ов-ш у влар га сабаб бўлган экан. 
Докторнинг «сеҳрли» тўш агида бир кеча тунаш нар- 
хи 50 ф у н т бўлиб, у ўш а пайтнинг бой к и ш и л ар и - 
да ж у д а к ат т а ҳизиҳиш уйғотади. Т ўш акнинг х у су- 
сиятини билиш учун К арл Э к к ар тк р ау зен ҳам унда 
ётиш га м уяссар бўлибди. Олимнинг тасви рлаш и ча, 
«мовий тўш ак» хонаси ж у д а ёҳимли ҳи д л ар билан 
тўлди рилган экан. К аравот эса м ураккаб п р у ж и н а- 
ли бўлиб, ётганда салгина силкиниш орҳали танага 
ж у д а аж ойиб роҳат бахш этар экан. Т ўш акнинг ўзи 
мовий рангдаги м атодан тикилган бўлиб, у кўзн и ч ар - 
чоҳлардан халос ҳилиш га, асабларн и тин члан ти риш - 
га м ўлж алланган, нозик бахм алдан тикилган ёпинчиҳ 
кў рп а эса ҳўл барм оҳларини нозик ҳитиҳлаб киш ига 
ж у д а ёҳим ли таъ си р ҳ и л ар экан. Н ати ж ад а тў ш а к - 
д а бир кеча у хлаб ором олган одам ларнинг ҳаёти да 
ж у д а к атта иж обий ў згар и ш л ар рўй берган. Бунга 
тўш акнинг одам онгини нози клаш ти риш га ва уни 
ю ҳори ҳ ав атл ар га кў тар и ш га м ослаш тирилганлиги 
н ати ж аси да эриш илган. К ар л Э к к ар тк р ау зен бу сир- 
ни туш ун тириб берар экан, доктор Грехэмнинг уш бу 
тўш акни м агн и т-эл ектрлаш ган деб одам ларни л аҳ и л - 
латганлигини ф ош этади. Л екин у ж у д ая м ф ойдали 
тўш акни я р а т а олган д ея тан олади Э ккар ткр ау зен .
Р осси ялик теософ олим Елена Р ер и х ҳам ўзининг 
«Агни Йога» китобида гў зал л и к к а интилиш тўғриси- 
да ж у д а кўп ёзади. Унинг айтиш ича, Тибет олим лари 
«Агар сиз ички дунёингизни гў зал л и к билан тў л д и р - 
масангиз, у ерни ёву з к у ч л а р барибир эгаллаб олади» 
деган хулосада ҳ атъ и й бўлиш ган экан. Я ъни зе р и к а р - 
ли, бем аъни ҳ аёт кеч и рад и ган л ар бора-бора гуноҳга 
ҳам ҳўл уриш ади, ҳ аётд ан совиб кетиш ади, н а ти ж а- 
да у л ар д а ў з ж онига ҳасд ҳилиш ф и к р и ҳам пайдо 
бўлади. Сабаби, онг д а р аж а си пастлигича ҳолган бун- 
дай од ам лар гў зал л и к к а интилм аган ли клари сабабли
4Г>

---

уларнинг ички дунёси атр о ф д аги ёв у з к у ч л ар т а ъ с и - 
рига туш иб ҳолади. Б у к у ч л ар эса н а ф а қ а т бўш ж о й - 
ни эгаллаб олиш ади, балки инсонда туғм а м авж у д
бўлган илоҳий ҳувватн и сўра бош лаш ади.
Инсон ю ҳорида кел ти р и лган у су л л ар ёрд ам и да ў з 
онгини юҳорига кўтариш га интилса, тепа ҳ ав а тл а р д а - 
ги иж обий к у ч л а р ҳам унга интилади. Ш ундагина ин- 
сон ҳаёти иж одкорли к руҳи, м ў л -кў лч и л и к, б ах т-са- 
одат, чекси з ҳувонч билан т ў л а боради.
А м ерикали к таниҳли психолог Л уи за Х ей ҳам бу 
ф и крга ҳўш илиб, ҳаёти й т ав си ял ар беради. Ж у м л а - 
дан, у одам ларнинг ку н д ал и к ҳ аётд а эскирган уй- 
рўзғор бую м ларидан ф ой д алан и ш д а давом эти ш л ар и - 
ни ҳоралайди. А ксинча, м еҳм онларга деб асраб 
ц ў- 
йилган энг чиройли и ди ш лар, ётоҳ тў ш ак л ар и н и
иш латиб туриш ни тавси я ҳилади. Ч ун ки инсон к ў зи
имкон ҳ ад ар гў зал л и кк а туш и ш и керак. Ана ў ш ан д а- 
гина ҳаётн и ях ш и томонга ў згар ти р и ш м ум кин бўла- 
ди. Ч иройли нар сал арн и авайлаб, у л ар эскириб ҳолса 
янгисини ололмайман, меҳмон келиб ҳолса нима ҳ и л а- 
ман д ея ҳайғурманг. А ллоҳ сизга ундан яхш исини бе- 
ради. Бунинг учун ҳалбингизни эш итиб яшанг. Ф аҳ ат 
ҳалбгина илоҳий ҳонуниятни билади. У нутмангки, 
ҳалбни гў зал л и к ва м уҳаббат очади. Ш унинг учун 
онгингизни гўзал л и ка ўргатинг. У йингизни чиройли 
ҳилиб безанг, атроф ин гизда ҳам м а нарса гў за л бў- 
лиш ига уринаверинг. Токи ҳ ар куни эр тал аб уйғон- 
ганингизда кўзингиз гўзалли кн и кўриб очилсин. Б у
ҳам онгимизни ю ҳори поғоналарга кўтариб, илоҳий 
ҳу вват манбаи сари яҳинлаш иш и м и зга имкон беради.