O’zbekiston respublikasi oliy va o’TA

2.2 Viktorina tanlovlarini tashkil qilish va o’tkazish metodikasi  

Yuqorida keltirilgan tanlov g’oliblari o’g’zaki nutq va bilim ko’nikmalarini  

mustahkam egallagan o’quvchilar bo’ladilar. Bunday viktorina tanlovlari „Kim 

ko’proq biladi“ shiori ostida o’tkaziladi. O’quvchilar uchun viktorinaga 

tayyorgarlik ko’rishni osomlashtirish uchun qaysidir bir mavzu bo’yicha 

cheklanish maqsadga muvoffiq bo’ladi. Misol uchun:  

---

1.  Deutsche Gaste besuchen unsere Stadt oder unser Dorf.  

2.  Was weißt du von deiner Hauptstadt.  

3.  Deutsche Stadte.  

4.  die usbekishe und deutsche jugend.  

5.  Deutsche Schriftsteller und ihre Werke.  

6.  Deutsche Kompanisten und ihre Werke.  

7.  Deutsche und usbekische Sprichtworter.  

       O’qituvchi yoki hakamlar hayatidan  birontasi o’quvchilarga viktarina 

tanloviga qanday tayyorgalik ko;rishni tushuntiradilar. Biroq aniq topshiriqlarni 

o’quvchilar musaboqaning o’zida oladilar. Shunday qilib birinchi mavzu bo’yicha 

o’quvchilar tanlovga kelishi mumkin bo’lgan o’zlari yashayotgan qishlaq yoki 

sharlari haqida nemis tilida hikoya qilib beradilar.  

        Tanlovning ikkinchi bosqichida qatbashish uchun o’quvhcilarga o’qituvchi 

darsliklardagi poytaxtimizga bag’ishlangan matnlar bo’yicha tayyorgarlik ko’rishni 

taklif qiladi. Toshkentda bo’lgan o’quvchilar nima ko’rgan, nimani eshitgan 

bo’lsalarnemis tilida gapirib beradilar. O’qituvchi Toshkentning tarixiy joylari 

haqida qo’shimcha qilib o’zining Toshkent haqidagi hikoyasini plokatlar va boshqa 

ko’rsatmali vositalar orqali namoyish qiladi.  

       O’rta bo’g’in bosqichidagi o’quvchilar uchun  tanlov o’yin qo’nkursidan bir 

oy oldin o’qituvchi maktabda „Deutsche Gaste besuchen unsere Stsdt” nomli o’yin 

o’tkazilishi haqida e’lon qiladi. Mehmonlar ehtimol shahar bilan tanishishni 

istasalar ularga shaharni yaxshiroq bilishga yordam berishlari uchun hohlovchilar 

tanlovda qatnashishlari mumkin.  

        Tanlovga tayyorgarlik davomida o’qituvchi o’quvchilar bilan „Stadt“ mavzusi 

bo’yicha og’zaki nutqga oid lug’atni takrorlaydi. Ular shahar ko’chalarini suratlar 

yordamida tasvirlaydilar, odamlar yashaydigan ko’chalar haqida hikoya qiladilar. 

O’quvchilar shahar nimasi bilan mashhurligi, qanday buyuk insonlar yashagani va 

mehnat qilgani haqida hikoya qiladilar. Shuning uchun mehmonlar bilan sayrga 

chiqqanda o’z shahrining diqqatga sazovor joylari, ko’chalari va maydonlari 

haqida  hikoya qilib berishga tayyor bo’lishlari kerak.  

---

        Agar musobaqada qatnashishni hohlovchilar soni ko’r bo’lsa , u holda ular 

guruhlarga bo’linadilar. Tanlov qatnashchilari uchta topshiriqni bajaradilar.  

        Birinchi shart topshiriqlariga har bir guruh a’zolarining mehmonlari bilan 

tanishishlari, o’zlari haqida gapirib berishlari va tashrif buyurgan nemis 

do’stlarining qayerda yashashlari va ishlashlari haqida bilishlari kerak. Har bir 

guruhga suhbatga tayyorgarlik ko’rish uchun uch daqiqa vaqt beriladi. Bu vaqt 

ichida ular mehmonga nima garirib berishlari va unga nima qiziqarli bo’lishi 

mumkinligi haqida kelishib oladilar.  

          Namunaviy suhbat:  

„Guten Tag, liebe Kinder!“  

 „ Guten Tag!”  

Mein Kollegen und ich sind Touristen. Wir mochten eure Stadt besichtigen. Wollt 

ihr uns dabei helfen?”.  

“Sehr gern”  

“Scho’n. Aber zuerst muessen wir miteinander Bekanntschaft machen. Ich bin 

Hans Mueller, ein Lehrer aus der BRD.“  

 „Und wir sind  Schueler und Mitschule Nr… Wir gehen in die 6. Klasse.“  

„Wir lernen gern Deutsch. Unsere Deutschlehrerin  uns viel ueber Deutschland.“  

Ich habe einen deutschen Freund. Er heisst Willi und 

цщрте in Bonn.  

“Na, jetzt sind wir schon gute Freunde. Gehen wir zusammen spazieren und ihr 

укяфрде гты ueber eure Stadt.  

     Hakamlar hayatida har bir guruh a’zolarining ism familiyalari yozilgan ro’yxat 

bo’ladi. 

Ыгрифе chog’ida tanlov qatnashchilari familiyalari oldiga to’g’ri javob 

uchun Plus, noto’g’ri javob uchun minus belgilari 

йщэнши boriladi. Har bir guruh 

a’zolari javob berib ulgurgan savollarga hakamlar hayati hisoblab chiqib yakun 

yasaydi. Bu raqamlar o’quvchilarning suratini baholash uchun kerak. Guruhning 

umumiy bahosini  chiqarayoti hakamlar hayati albatta suhbatning mazmuniga ham 

etibor qaratadilar. [

Л.Е. Ищенко, Л. З. Якущина. М., 1969 “ Немецкий язык вне 

урока.” ]  

---

      Ikkinchi topshiriqda har bir guruh a’zolari mehmolarni qiziqtiradigan 

o’zlarining shaharlari haqida 5 ta savolga javob berishlari kerak.  Savollarni har bir 

guruhga  ularning mehmonlari 

тфмифеьф-тфмифе berishadi.  Hakamlar hayati  

musobaqa qatnashchilariga quyidagi so’zlar bi;lan murojet qiladi. Ubsere 

deutschen Gaste interesieren sich sehr fuer unsere Stadt. Sie stellen uns viele 

Fragen. Beantwortet diese Fragen, bitte!.  

                                  Namunaviy savollar  

1.  Ist eure Stadt eine alte Stadt?  

2.   Wieviel Einwohner hat eure Stadt?  

3.  Wie heisst der scho’nste Stadt eurer Stadt?  

4.  Welche Museen gibt es in eure Stadt?  

5.  Wie heisst der grosste in eurer Stadt?  

6.  Gibt es in eurer Stadt viele Dankmaler?  

7.  Wem sind sie gewidmet?  

8.  Welche Bildhauer haben diese Denkmaler geschaffen?  

9.   Wie komme ich am schnellsten von eurer Schule zum Bahnhof?  

10. Wo erholen die Einwohner eurer Stadt im Sommer?    

Savol berib bo’lingandan  keyin hohlovchilar qo’llarini ko’rtaradilar. Mehmon kim 

javob berishi  kerak bo’lsa o’sha o’quvchini chiqaradi. Bunda u o’zining 

savollariga har bir guruh a’zolari javob berishlarini kuzatib boradi. Hakamlar 

hayati o’quvchilarning ikkinchi shart bo;yicha shartlarini bajarishlarini baholay 

turib oldin bo’lganidek nenischa nutq tazligini va to’g’riligini hisobga olishadi. 

Uchinchi tapshiriq shartlari bo’yicha birinchi guruh a’zolari qolgan ikki guruh 

a’zolarining qaysi ko’chani tariflaganini topishlari kerak. Topishi kerak bo’lgan 

guruh xonadan bir muddatga chiqib turadi. Hakamlar hayati o’quvchilarga qaysi 

ko’chaga ta’rif berishlari kerakligini aytadilar.  O’quvchilar bu ko’chada 

joylashgan  diqqatga sazovor joylar va unda joylashgan binolarni aytib beradilar.   

       Keyin birinchi guruh a’zolari kirib keladilar va ko’chaga ta’rif berishni 

tinglaydilar. Guruh topshiriqni baholash vaqtida nemis tilida nutqning 

to’g’riligidan tashqari ko’chaning nomini topishga ketgazgan vaqt ham hisibga 

---

olinadi.  O’quvchilar buni qanchalik tez bajarsalar shunchali yuqori baho oladilar. 

Shuning uchun savollr aniq bo’lishi kerak. Aks holda o’quvchilarning javoblari 

ham aniq bo’lmasligi mumkin.  

       Uchinchi shart topshiriqlarini bajarib bo’lgandan keyin hakamlar hayati 

musobaqada g’olib bo’lgan jamoa nomini va eng yuqori bal to’plagan 

ishtirokchilarning nomlarini e’lon qiladilar va umumiy xulosa chiqariladi.  

        Yuqori sinf o’quvchilari uchun viktorina tanlovi  

   Bu tanlovga tayyorgarlik uzoq bo’ladi. Tayyorgarlik bir yari ikki oy davom 

qiladi. Bu vaqt davomida  o’qituvchi nemis tili darslarida  darsliklarda bo’lgan 

germaniya  shaharlari haqidagi materiallarni takrorlaydilar. [

Л.Е. Ищенко, Л. З. 

Якущина. М., 1969 “ Немецкий язык вне урока.”] 

 Tanlovda qatnashadigan har bir sinf o’quvchilari  “ Deutsche Stadte” nomli 

devoriy gazetani germaniya shaharlari haqida chiqaradilar. Bu xabarlar o’sha 

shaharning tarixiy joylari,  bosh ko’chalarining nomlari bilan aks ettirilgan bo’ladi. 

Bunda o’quvchilar o’zlarining germaniyalik do’stlari bilan yozishgab 

materiallaridan foydalanish mumkin. Bu devoriy gazetalar maktab yo’laklariga 

osib qo’yiladi.  Shunday qilib tanlovning barcha qatnashchilari o’zlarining 

bilimlarini shu mavzu bo’yicha oshirib oladilar. Albatta tanlovning barcha 

tayyorgarlik ishlarida  o’qituvchi rahbarlik qiladi. U turli sinf va sinfdan tashqari 

ishlarda o’quvchilar germaniya shaharlari haqida 10-12 ta muhim ma’lumotlarni 

bilib borishlarini kuzatib boradi. [

Л.Е. Ищенко, Л. З. Якущина. М., 1969 “ 

Немецкий язык вне урока.”]  

Biz tanlovga tayyorgarlikni quyidagi tartibda kiritishni taklif etamiz.  

  Germaniya shaharlari haqidagi ko’rsatmali vasitalar va devoriy gazetalar bilan bir 

qatorda germaniyaning geografik  xariyasini ham osib qo’yish mumkin. Tanlovga 

tegishli materiallar kutubxonada nemis tili xonasida qo’yiladi. O’quvchilar tanlov 

davomida o’zlari germaniya shaharlari haqidagi materiallarda foydalanishlari 

mumkinliklari  haqida ogohlantiriladilar. O’quvchilar topshiriqlarni bajarganliklari 

uchun qanchalik qiaiq va to’liq material bo’lsa shunchalik yuqori baho oldilar.   

---

     Bu tanlov qatnashchilari ham jamoalarga bo’linadilar va ikkita topshiriqni 

bajaradilar.  

     Birinchi topshiriq shundan iboratki unda jamao a’zolari germabiya shaharlari 

haqida qisqacha izoh berib o’tadilar. Bu topshiriqni bajarayotganda beshtadan kam 

bo’lmagan jamoa a’zolari qatnashishlari kerak. Tanlov qatnashchilari lotaeyaa 

bo’lganidek qisqacha gapirib berishlari uchun shahar nomlari ko’rsatilganbillet 

oladilar.  Topshiriqni baholash chogäida hakamlar hayati javobning mazmunoga, 

materialning bayon qilinish shakliga va javob berishda qatnashgan o’quvchilarning 

soniga e’tibor qaratadilar.  

       Ikkinchi shart viktorina shaklida o’tkaziladi.  

       Hakamlar hayati nemis tilida Germaniyaning  taniqli shaxslari, siyosiy 

arboblari rasmlarini ko’rsatadilar. Tanlov qatnashchilari bu binolar va 

yodgorliklarning qaysi shaharda joylashganini aytib berishlari kerak.  

        Savollar mazmuni Germaniya shaharlari bilan bog’liq bo’lishi kerak. Shuning 

uchun har bir berilgan to’g’ri javob uchun eng yuqori baho qo’yiladi va yakunda 

osha jamoa g’olib bo’ladi.