1 се афсона нашриёти «tamaddun», Тошканд 2017 2

12
ДУХТАРИ ҶАСУР
уд набуд, дар замонµои іадим дар 
як шаµре пирамарде буд. Пирамард 
се духтар дошт, аммо ягонта µам писар 
надошт ва µамеша дар орзуи писар буд.
Рґзе аз рґзµо пирамард ба дарди 
чашм гирифтор шуда, нобино мешавад. 
Табибµо даво мекунанд, вале фоидае 
намебахшад.
Пирамард аз дидани рґзи равшану ди-
дори фарзандони азиз ва ёру дґстонаш 
маµрум шуда, бисёр Іам мехґрад. Аз Іам 
харобу абгор мегардад.
Як ваіт як шахси мусофир хабар 
медиµад, ки дар як шаµри дур табибе 
µаст, дар боІи он табиб як гиёµе мерґяду 
табиб аз барги он доруе тайёр мекунад, 
ки ба µар гуна дарди чашм даво меша-
вад. Муйсафед ин хабарро шунида оµи 
сард кашида:
- Агар писар медоштам,- мегґяд,- 
албатта, рафта он гиёµро ёфта меоварду 
аз Іурбати нобиноє халос мешудам.
Духтари калонии пирамард дарµол аз 
їояш хеста, аз падараш илтимос карда 
мегґяд, ки:
- Падарїон, иїозат диµед ман рафта 
µамон доруро ёфта биёрам!
- Оµ, духтарам,- мегґяд, пирамард,- 
аз дасти ту ин кор намеояд, беµуда овора 
Б

---

13
мешавє.
Духтар аз гапи худ нагашта, зорию та-
валло кардан мегираду охир падарашро 
розє мекунад.
Баъд аз ин духтар як аспро зину банд 
зада, либосµои мардона пґшида, як 
хґрїинро пур аз хґрокворє карда, ба 
роµ медарояд.
Меравад-меравад, чанд шабу чанд 
рґз роµ гашта, дар сари як чорраµа як 
хоначаи майдаи чґбинро мебинад. Дух-
тар «дар µамин їо ягон кас будагист, аз ґ 
роµро пурсида гирам»-гґён аз асп фа-
ромада, дари хонаро таі-таі мезанад.
Аз даруни хона овози занонае шунида 
мешавад:
- Кист? Ман бемор µастам, аз їоям 
хеста наметавонам, худат даромадан гир!
Духтар дарро кушода ба хона медарояд 
ва салом дода мебинад, ки µаіиіатан дар 
рґйи хона як кампири бемор хобидааст.
- Модарїон, ба шумо чє шуд? - 
гуфта мепурсад духтар.
- Эй писарам, - мегґяд кампир, - 
напурс, ман хеле ваіт боз бемор шуда, 
дар болои µамин бистар хобидаам, каси 
нигоµубин мекардагє надорам.
Духтар даррав ба хґрїинаш даст ан-
дохта, аз тґшаи барои сафар тайёр кар-
дагиаш гирифта, ба кампир мехуронад, 

---

14
кампир іадре ба худ омада, аз духтар 
мепурсад:
- Писарам, ту аз куїо омадию ба куїо 
рафта истодає?
- Ман аз як шаµри дур омадам,- 
мегґяд духтар,- падарам ба каса-
лии дарди чашм гирифтор шуда, нобино 
шудааст, ман ба суроІи дору рафта ис-
тодаам.
- Эй писарам, - мегґяд кампир, - 
аз ин ниятат гард, бисёр одамони да-
лер ба суроІи ин дору равон шуда, ба 
маісадашон расида натавониста, нобуд 
шудаанд. Ба даст овардани он дору илої 
надорад, ба хонаат гашта рав!
Духтар баъди ин хел гапµо ноумед 
шуда, гашта ба хонаашон меояд. Пада-
раш хотирїамъ шуда мегґяд:
-Ґа, духтарам, ман хеле хурсандам, 
ки ту сиµату саломат гашта омадє.
Духтар воіеаи бо кампир вохґрданашро 
ба падару хоµаронаш наіл карда медиµад.
- Ба даст овардани он дору, - мегґяд 
ґ, - µеї илоїе надоштааст. Бисёр ода-
мони далер ба суроІи он равон шуда, ба 
маісадашон нарасида, нобуд шуда рафта 
будаанд!
Духтари миёна ба гапµои хоµараш 
аµамият надода, аз їояш хеста:
- Падарїон иїозат диµед, ман ме-

---

15
равам ва албатта µамон доруро гирифта 
мебиёрам, - илтимос мекунад аз пада-
раш.
- Аз апаи калониат чє дидам, ки - 
мегґяд падараш, - аз ту бинам, биё мон, 
нарав, беµуда нобуд мешавє!
Аммо ин духтар µам сахт ба гуф-
тааш истода, гаштаю баргашта иїозат 
пурсидан мегирад. Вай дар охир пада-
рашро розє мекунаду як аспро гириф-
та, зин зада, либосµои мардона пґшида, 
кокулµояшро ба таги телпак Іун карда, 
ба роµ мебарояд. Аммо рафта-раф-
та, баъд аз чанд рґз ин духтар µам ба 
µамон хонаи чґбини сари чорроµа ме-
расад. Дар назди хона аспашро ба шохи 
дарахте баста, дарро таі-таі мезанад. 
Кампир аз дарун:
- Кист? Ман бемор µастам, аз їоям 
хеста наметавонам, худат даромадан гир, 
- гуфта овоз медиµад.
Духтар дарро кушода медарояд, салом 
медиµад, ба як тарафи хона нишаста, 
азµволпурсє мекунад.
- Эй писарам, напурс, - мегґяд кам-
пир,- ман хеле ваіт боз бемор шуда, 
дар болои µамин бистар хобидаам, каси 
нигоµубин мекардагє надорам.
Духтар даррав ба хґрїинаш даст ан-
дохта, аз тґшаи барои сафар тайёр кар-

---

16
дагиаш ба кампир медиµад, кампир іадре 
µол гирифта, аз куїо будан ва барои 
чє омадани ґро пурсида мегираду баъд 
мегґяд:
- Эй писарам, аз ин ниятат гард, ба 
маісад расиданат беµад душвор аст, 
беµуда нобуд мешавє.
Кампир дар бораи їойи мерафтагии 
духтар чунон гапµои даµшатнок мегґяд, 
ки ин духтар µам ба ваµм афтода, аз 
роµ гашта, ба хонаашон меояд ва µамаи 
воіеаи аз cap гузаронидагиашро ба па-
дару хоµаронаш наіл карда медиµад.
Пирамард оµи сард аз дили пурдард 
кашида мегґяд:
- Вой бар µоли касе, ки бе писар бо-
шад!
Ин гапµои падар ба духтари хурди-
аш хеле сахт мерасад. Рґзи дигар вай ба 
назди пирамард меояду иїозат пурсида:
- Падарїон, розє шавед, ман рафта 
µамон доруро ёфта мебиёрам! - мегґяд.
- Духтараки азизам,- мегґяд пада-
раш,- ман аз апаµои калониат чє дидам, 
ки аз ту бинам, ту µам рафта гашта ме-
оию беµуда овора шуданат мемонад.
Духтари хурдє бисёр-бисёр зорию 
илтимос мекунад ва дар охир падараш 
розє мешавад. Духтар даррав либосµои 
мардона пґшида, як хґрїини калонро аз 

---

17
хґрокворє пур карда, баромада меравад.
Рафта-рафта, баъд аз чанд шабу чанд 
рґз, вай µам ба хонаи кампири бе-
мор мерасад. Аспашро ба шохи дарахте
баста, дари хонаро таі-таі мезанад, ки 
кампир аз даруни хона мепурсад:
- Кист? Ґар кє бошє, худат дарро 
кушода даромадан гир! Ман беморам, аз 
їой хеста наметавонам.
Духтар дарро кушода, медарояд ва ба 
кампир саломи гарму їґшон дода, дар-
рав барои дасту рґ шустани кампир об 
мебиёрад ва аз хґроквориµои овардааш 
кампирро наІз зиёфат мекунад.
- Ґа, писарам, ту аз куїоє, ба куїо 
меравє?- аз корµои духтар хурсанд 
шуда, мепурсад кампир.
- Ман аз як шаµри дур омада исто-
даам, барои доруи чашм меравам!
Кампир як оµ мекашаду ба Іазаб омада 
мегґяд:
- Эй писари нодон, магар ту намедонє, 
ки бисёр паµлавонони дар ин роµ сафар 
мекардагє зиндаю саломат ба ватана-
шон барнагаштаанд! Ту їавони нозанин, 
ин корро адо карда наметавонє! Ё пеши 
ман исто, ё ба хонаат баргард!
Духтар аз гапµои кампир натарсида, 
далерона мегґяд:
- Эй модарїон! Мард бояд, ки µаросон 

---

18
нашавад, мушкиле нест, ки осон наша-
вад! Ман аз сафарам намегардам. Ґар 
чє, ки ба сарам наояд, меравам!
Духтар хеста рафтанє мешавад.
-Писарам,- мегґяд кампир ґро нигоµ 
дошта,- ман мебинам, ки азми ту іатъє 
аст, ту хеле їасур µастє ва аз роµат 
намегардє. Аммо пешакє мегґям, ки са-
фарат хеле мушкил ва хатарнок мешавад. 
Ман ба ту роµи аз ин мушкилиµо халос 
шуданро мегґям. Агар ту гуфтаµои маро 
иїро кунє, ба маісадат мерасє. Табиб 
доруи мегуфтагии туро муфт намедиµад, 
вай ба ивази он тухми дарахтеро талаб 
мекунад, ки он тухм дар ихтиёри як деви 
сесара аст. Меваи он дарахт шифобахш 
аст ва ба бисёр касалиµо даво мешавад. 
Ба манзили дев меравє, ба µамаи чорвою 
канизони дев наІзє мекунє. Баъд илоїе 
карда, аз хонаи дев тухми µамон дарахт-
ро гирифта мегурезє. Дев сур мекунад, 
мана ин оинаю шонаю іайроіро гир, 
µар бор, ки дев ба ту наздик шуд, яке 
аз онµоро ба пуштат парто, садди роµи 
дев мешавад. Ана акнун рав, сафарат ба 
хайр бошад!
Духтар оинаю шонаю іайроіро ги-
рифта, ба кампир миннатдорє баён 
карда, баромада меравад.
Чанд шабу чанд рґз роµ рафта, ба ман-

---

19
зили деви сесара мерасад. Мебинад, ки 
дарвозаи іалъаи дев нимвайрону ифлос. 
Даррав устокорє карда, дарвозаро тозаю 
дуруст мекунад. Баъд онсґтар меравад, 
ки дар як тараф як іатор сагµои ка-
лон-калон бастагию дар тарафи дигар 
як гурґµ асп. Дар пеши аспµо устухон, 
дар пеши сагµо беда. Вай устухонµоро 
гирифта, ба пеши сагон мепартоя-
ду бедаµоро ба пеши аспµо. Дарун-
тар медарояд, ки панї-шаш кани-
зак танґрµоро тафсонда, барои дев нон 
пухта истодаанду нонро бо дасти луч ба 
танґр мечаспонанд, дастµояшон сґхтагє.
Духтар ба онµо салом гуфта, µолпурсє 
мекунад ва ба µар кадомашон барои нон 
пухтан яктогє остинча дґхта медиµад. 
Канизакон остинчаро гирифта, хурсанд 
мешаванд.
- Эй їавони нозанин, ба чє маісад ин 
їо омадє? - мепурсад яке аз онµо.
Духтар маісадашро гуфта медиµад.
- Ин кор бисёр душвор аст, - мегґяд 
µамон канизак, - дев тухмµоро дар хал-
тача андохта, дар таги болишташ мон-
да хоб меравад. Гирифтан осон не. Агар 
гирє µам, аз дасти вай гурехта, халос 
шуда наметавонє.
- Агар тухмµоро гирифта тавонам, он 
тарафашро як илої мекунам! - мегґяд 

---

20
духтар.
- Ин тавр бошад, рав! - маслиµат 
медиµад канизак. - Дев хобида аст. 
Бубин, агар µар ду чашмаш кушода бо-
шад, хобаш бурдагє, халтачаро аз таги 
сараш оµистекак гиру гурез, агар якта 
чашмаш кушодагє бошад, бедор аст, зуд 
іафо гард.
Духтар рафта мебинад, ки µар ду 
чашми дев кушода. Оµиста ба ґ наздик 
мешаваду аз таги болишташ халтача-
ро гирифта мегурезад. Дев якбора бедор 
шуда, фарёд мекунад:
- ¤й канизакон, дуздро дастгир ку-
нед!
- Не, - мегґянд канизакон, - мо ґро 
дастгир намекунем, ґ ба мо наІзє карда, 
остинча дґхта дод!
- ¤й аспон, шумо ґро доред! - мегґяд 
дев.
- Не, мо намедорем, - мегґянд аспон, 
- ту ба мо устухон медодє, ґ ба мо наІзє 
карда беда дод!
- ¤й сагµо, шумо ґро іапед! - фар-
мон медиµад дев.
- Не, - мегґянд сагµо, - ту ба мо 
беда медодє, у ба мо наІзє карда усту-
хон дод!
- ¤й дарвоза, ту ґро іaп! - фармон 
медиµад дев.

---

21
- Не, - мегґяд дарвоза, - ту маро 
ифлосу хароб кардє, ґ маро тозаю обод 
кард.
Дев мебинад, ки ґро дастгир наме-
кунанд, хеста аз іафои духтар меда-
вад. Вай бо тамоми іувваташ давида, 
ба духтар наздик шуда, дасташро дароз 
карда, аз думи аспи ґ доштанє мешавад, 
ки духтар оинаи кампир додаро гириф-
та, ба іафояш мепартояд. Оина якбора 
мавї зада, ба дарёи бе сару бари шґхе 
мубаддал мешавад.
Деви бузург Іусса хґрда, худро ба дарё 
мепартояд. Вай бо машаііати зиёд аз 
дарё мегузараду давида, ба духтар наз-
дик шудан мегирад. Ба духтар наздик 
шуда, дасташро дароз карда, аз думи 
аспи ґ дошта гирифтанє мешавад, ки 
духтар іайроіро мепартояд.
Јайроі гулдуррос зада, ба кґµи калону 
баланд табдил меёбад.
Дев дар іафои кґµ мемонад. Духтар бо 
суръат асп давонда гурехта меравад.
Дев, як ваіте аз ин кґµ µам гузаш-
та, боз ба духтар наздик шудан меги-
рад. Ба духтар наздик шуда, дасташ-
ро дароз карда, аз думи аспи ґ дошта 
гирифтанє мешавад, ки духтар ин дафъа 
шонаро ба іафояш мепартояд. Аз шона, 
шаіарроскунон, як їангали беканор ба 

---

22
вуїуд меояд. Дев аз ин їангал гузашта 
натавониста, гашта меравад.
Духтар чанд ваіти дигар роµ тай кар-
да, сиµату саломат ба шаµри табиб ме-
расад. Пурсуїґй карда, µавлии табибро 
меёбаду дарвозаашро таі-таі мезанад. 
Аз дарун шахсе:
- Ґозир! - гуфта, омада дарвоза-
ро мекушояд. ¤ салому алейк карда, ба 
µавлє медарояд ва илтимос мекунад, ки 
ґро ба µузури табиб баранд. Табиб як 
писар доштааст. Вай дарµол аз хона ба-
ромада, меµмонро пешвоз гирифта, ба 
назди падараш мебарад.
Духтар, баъд аз вохурє ва пурсупос, ба 
табиб бо чє маісад омаданашро гуфта 
медиµад.
- Ин доруро,- мегґяд табиб,- ман 
ба касе медиµам, ки ба ивази он тухми 
як дарахтро оварда диµад.
- Ман овардам! - гуфта духтар тух-
миро ба табиб дароз мекунад.
- Бисёр наІз, бисёр наІз! - мегґяд 
табиб,- Шумо кори бошарафе кардаед. 
Ман бо меваи ин дарахт одамони бисёри 
мамлакатамонро аз касалиµои марговар 
халос мекунам.
Баъд аз он табиб аз духтар мепурсад:
- Ин тухмµо-ку дар дасти деви се-
сара буданд, шумо чє хел онµоро ги-

---

23
рифтед? Ґол он ки зґртарин паµлавонµо 
µам їуръат карда, ба назди он дев рафта 
наметавонанд!
Духтар воіеаи шударо гуфта медиµад.
- Офарин писарам! - мегґяд табиб, 
- Шумо марди їасур будаед!
Мана ин ними тухмиатонро гашта ги-
ред, бурда дар мамлакататон шинонед, 
меваашро ба беморµо диµед, сиµат ме-
шаванд! Мана ин доруи дарди чашм, ба 
чашми падаратон молед, чашмµояшон 
бино мешаванд, мана ин тухми гиёµе, ки 
аз барги он доруи дарди чашм тайёр ме-
шавад. Инро µам бурда коред ва аз бар-
гаш дору тайёр карда, ба кґрон диµед, 
бино шаванд.
- Ман µамаи ин гуфтаµои шуморо, 
албатта иїро мекунам, - мегґяд духтар.
Табиб ба ґ роµи тайёр кардани доруро 
гуфта медиµаду баъд аз он таклиф ме-
кунад, ки ду-се рґз меµмони ґ шавад. 
Духтар розє мешавад.
Табиб ёру їґраµояшро їамъ карда, 
чанд рґз зиёфат медиµад. Як рґз яке аз 
дґстони наздики табиб ба ґ мегґяд:
- Ин меµмони шумо духтар асту ли-
боси мардона пґшида аст.
-Не,- мегґяд табиб, - ин паµлавон-
писарест, ки далерии бемислу мо-
нанд нишон дода, чизи дар дунё аз µама 

---

24
іиматбаµоро гирифта овардааст!
- Шумо хато мекунед, вай духтар аст! 
- мегґяд дґсти табиб.- Ваіте ки µамаи 
меµмонон хеста ба хонаашон мераванд, 
шумо їойгаµи ґро бо їойгаµи писара-
тон дар як хона андозед. Баъд дар таги 
сари µар дуяшон як дастагє гули сад-
барги сафед гузоред. Агар духтар бошад, 
гул пажмурда мешавад, агар писар бо-
шад, µеч таІйир намеёбад.
Табиб розє шуда, гуфтаи дґсташро 
иїро мекунад.
Духтари зирак аз воіеа пай бурда, то 
нисфи шаб нахобида, бо писари табиб 
сґµбат мекунад, µикояю афсона мегґяд. 
Баъде ки чашми писарак пґшида ме-

---

25
шавад, духтар аз їояш хеста, гули паж-
мурда шудагиро аз таги сараш гирифта 
мепартояд ва оµистекак ба берун ба-
ромада, аз боІи табиб як даста гули тоза 
гирифта меораду ба таги сараш мегу-
зорад.
Аммо писари табибро хоб набурда буд. 
Вай бо гґшаи чашми нимпґшаш µамаи 
µаракатµои духтарро мебинад.
Рґз шудан баробар, табиб омада, дух-
тару писарро аз хоб бедор мекунад. 
Ґамин ки онµо аз хона берун мебаро-
янд, аз таги сарашон гулµоро гириф-
та мебинанд, ки чє хеле ки гузошта буд, 
µамон хел тару тозаанд.
Баъд аз ин духтар ба ватанаш рафтанє 
мешавад. Табиб ґро бо иззату эµтироми 
зиёд гусел мекунад.
Духтар хайрухуш карда, ба роµ меба-
рояд. Писари табиб аз падараш иїозат 
гирифта, духтарро гусел карда монданє 
мешавад.
Ґар ду чанд шабу чанд рґз роµ гашта, 
ба шаµри духтар мерасанд.
Аз ваіти ба кофтукови дору барома-
да рафтани духтар хеле муддат гузаш-
та буд. Падару модар ва хоµаронаш ха-
вотир кашида, гумон мекунанд, ки ґ ба 
бадбахтие гирифтор шудааст. Як дар-
ди падараш µазор дард мешаваду вай аз 

---

26
иїозат доданаш гаштаву баргашта пу-
шаймон мегардад.
Аммо дар як рґзи нек духтар сиµат, 
саломат даромада меояд ва Іаму андґµи 
хешовандонашро ба хурсандии беканор 
табдил менамояд.
Духтар тамоми воіеаи аз сараш гу-
заштаро µикоя карда медиµад ва баъд аз 
ин доруро гирифта, ба чашми падараш 
мемолад.
Аµволи падараш рґз ба рґз беµтар 
гашта, охир дунёи равшанро мебинад. 
Вай гґё ки аз модар нав ба дунё омада 
бошад, шод шуда, ба духтар мегґяд, ки:
- Духтари азизам, дигар фикр на-
мекунам, ки писар надорам, ту кори даµ 
писарро адо карда, маро сарфароз кардє, 
илоµо умрат дароз ва бахт µамеша ёрат 
бошад!
Баъд аз ин писари табиб ба пирамард 
муроїиат карда, ба духтар муµаббати 
зиёд бастани худро маълум мекунад.
Пирамард ба ин їавон низ дил дода-
ни духтарашро фаµмида, бо хурсандє ба 
никоµи онµо розигє медиµад.
Писари монанди падараш донишманди 
табибу духтари нотарсу іавиирода, зану 
шавµар шуда, хушбахтона зиндагє ме-
кунад.

---

27
МУНДАРИЇА 
Захми сухани бад................................................................3
Ґезумкаш ва мор..............................................................7
Духтари їасур.................................................................12

---

28
Адабий-бадиий нашр
УЧ ЭРТАК
Тожик халі эртаклари
Нашрга тайёпловчилвр:
Шґµрат БОБОЖОНОВ,
Зебо ИСМАТУЛЛОЕВА.
Муµаррир
Асадулло ШУКУРОВ.
Мусаµµиµ
Д. АБДУЖАЛИЛОВА
Саµифаловчи
УлуІбек САИДОВ
«TAMADDUN» нашриёти, 100129
Тошкент шаµри, Навойи кґчаси, 30 уй.
Лицензия раіами АI № 247 02.10.2013й
Босишга 08.08.2017 да рухсат этилди. 
Бичими: 60x84 1/16 «BalticaTAD» гарнитурасида
офсет босма усулида офсет іоІозида босилди. 
1.47 шарт. б.т. 1.4 µисоб нашр. таб. 
Адади 2000 нусха. 73 сон буюртма. 
“TURON-MATBAA” МЧЖ босмахонасида чоп этилди. 
100011, Тошкент шаµри, Олмазор тумани, 
Талабалар кґчаси, 2-уй. .