«Mahalliy xomashyolar va ikkilamchi resurslar asosida innovatsion texnologiyalar»

№ 
Oziq-ovqat mahsulotlari nomi 
β-radiatsiyalanish qiymati 
K-40, 
Бк/кг *(O’Q=0,5) 
1 
Anor 
0,35 
2 
Go’sht 
0,30 
3 
Tarvuz 
0,79 
4 
Kartoshka 
0,31 
5 
Bodring 
0,69 
6 
Pomidor 
0,28 
 
(O’Q=0,5) Kaliy-40ning oziq-ovqat mahsulotlariga aralashuv darajasi

 
Foydalanilgan adabiyotlar 
 
1. Eshkaraev Sadridin, Babamuratov Nurmamat, Safarov Azamat,
Chorieva Sarvara, 
Kholmurodov Mahmatkarim. Radiometric determination of the presence of cesium-
137 and strontium-90 radionuclides in food. European Journal of Molecular & 
Clinical Medicine ISSN 2515-8260 Volume 7, Issue 11, 2020. 404-410 page. 
2. А.П. Говорун, В.И. Никсонов, В.Н. Потапов и др. Способ определения 
удельной активности Sг-90 в почве методом полевой спектрометрии, Вопросы 
радиационной безопасности, №2,1997, стр. 42-50. 
3. С.В. Мамихин, Ф.А. Тихомиров, А.И. Щеглов. Динамика содержания Cs-137 
в лесных биоценозах, подвергшихся радиоактивному загрязнению в результате 
аварии на Чернобыльской АЭС. Экология, №2,1994, с. 43-49. 
4. Эшкараев С.Ч. дисс на соис. уч. степ. докт. филос. хим. наук. Самарканд-
2020. С-110. 

---

422 
OLXO’RI (QORA G’AYLOLI) MEVASINI SUBLIMATSION USULDA 
QURITISHDA MIKROTO’LQINLARDAN FOYDALANISHNING 
SAMARADORLIGI 
1
Meliboyev M.F., 
2
Mamatov S.M.,
 1
Ergashev O.K.,
1
Qodirov O.R. 
1
Namangan muhandislik-texnоlоgiya instituti 
2
Toshkent shahridagi Vebster universitet 
Namangan muhandislik-texnоlоgiya instituti, magistranti 
 
Qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat maxsulotlarini saqlash va qayta ishlashning 
asosiy va dolzarb usullaridan biri bu quritish xisoblanadi. Mahsulotlarni quritishdan 
asosiy maqsad yil davomida ushbu maxsulotlarga bo’lgan axoli extiyojlarini 
qondirishdan 
iborat. 
Quritish 
mahsulotlarning 
suv 
faolligini 
pasaytiradi, 
mikrobiologik jarayonlarni to’xtatadi. Shu bilan birga quritilgan mahsulotlarni 
saqlash davrida kimyoviy tarkibini maksimal darajada saqlab qoladi. Oziq-ovqat, 
qishloq xo’jaligi mahsulotlarini vitamin va minerallarni saqlashdan tashqari, bu usul 
bilan mahsulotlarni qayta ishlanganda saqlash muddatini uzaytiradi. 
Olxo’ri (qora g’ayloli) mevalarini sublimatsion usulda quritish davrida 
dielektrik mikroto'lqinlardan foydalanib eksperimental natijalar olish, quritish davri 
davomida olxo’ri (qora g’ayloli) mevalariga mikroto’lqinlar bilan ishlov berib 
quritilganda quritish davri davomiyligi qisqarishiga erishilаdi. Tadqiqot ob'ekti 
sifatida olxo’ri (qora g’ayloli) mevasining “feoletovaya” navi tanlangan. Quritish 
jarayonida mahsulotlarga mikroto‘lqinlarni ta’sir ettirib va ta’sir ettirmasdan xoldagi 
quritish davri, maxsulotning organoleptik ko‘rsatkichlari taxlil qilingan. 
Olxo’ri (qora g’ayloli) mevalarini quritishda birinchi navbatda maxsulot tarkibi 
o’rganiladi chunki ushbu maxsulotlar tarkibida juda xam nozik bo’lgan foydali 
elementlar issiqlik ta’sirida tarkibi buzilishiga olib keladi.
Olxo’ri (qora g’ayloli) oziq-ovqat sanoatida inson hayotida katta ahamiyat kasb 
etadi. G’ayloli mevasi pishmasdan yerga to’kilgandan boshlab pishib yetilgunicha 
turli maxsulotlar olinadi.
Respublikamizda mavsumda yetishtirilayotgan maxsulotlardan olxo’ri (qora 
g’ayloli) mevalarini sublimatsion usullarda quritilganda quritish davri davomiyligi 
uzoq jarayon bo’lganligi xisobiga maxsulot tannarxi, katta energiya sarflanishi va 
iqtisodiy samaradorligi ortib ketmoqda, quritish davomiyligi mahsulot turiga qarab
20 soatdan 24 soatgacha bo’lishi aniqlandi, mevalarni quritish iqtisodiy jihatdan 
qulay bo'lishi kerak. 
Olxo’ri (qora g’ayloli) mevalarini sublimatsion quritish kamerasida quritish 
davri davomida dielektrik mikroto'lqinlar bilan ishlov berib quritilgan mevalar inson 
organizmi uchun foydali bo’lgan vitamin va elementlari saqlanib qoladi.
Mevalarni quritishda vakuum-sublimatsion quritish kamerasida dielektrik 
mikroto'lqinlar tasir ettirib qulupnay mevalarini quritish davri davomida tasir ettirib 
quritish davrini qisqartiriladi. 
Mevalarni sublimatsion usulda quritilgan maxsulot sifat jihatidan eng yaxshi 
usul bo'lsada, u ortiqcha energiya iste'moli tufayli boshqa quritish usullaridan kamroq 

---

423 
ekanligi keng tarqalgan. Quritish davrida maxsulotlarga dielektrik mikroto'lqinlar 
qo’llaniladi.
- muzlatish (6-8 soat, -20
0
C) 
- dielektrik sublimatsion quritish
Mevalarni dielektrik sublimatsion quritish davrini qisqartirish uchun ishlab 
chiqarish sharoitida quyidagi texnologik sxema orqali amalga oshiriladi: