Microsoft Word олма касалликлари документ Microsoft Office Word docx

МОНИЛИОЗ КАСАЛЛИГИ 
 
Олма ва нокнинг монилиоз (мева чириш) касаллиги дунёнинг барча 
мамлакатларида тарқалган, Марказий Осиё давлатларида ва Ўзбекистонда 
барча вилоятларда учраши хабар қилинган. Аммо монилиоз Марказий 
Осиёда ва Ўзбекистонда олма ва нокда учраши ревизия қилиниши лозим. 
Бунинг 
сабаби 
– 
Марказий 
Осиёда 
айрим 
касалликлар 
муайян 
территорияларда учраши ҳақидаги маълумотлар ишончли эмаслиги – фақат 
ташқи белгилари диққатга олиниши ва микологик лаборатория таҳлилларига 
асосланмаганлигидир
1
. Мисол учун, Қозоғистонда олмада монилиоз кенг (20-
30% гача) тарқалгани бир неча марта хабар қилинган эди. Аммо Ж. М. 
Исинанинг маълумотларига кўра, Қозоғистоннинг Олма-ота, Қизил Ўрда, 
Жанубий ва Шимолий Қозғистон вилоятлари, Жунғор Алатау ва Илийорти 
Алатау минтақаларида ўтказилган барча маршрут кузатувлар ва тадқиқотлар 
олмада монилиоз учрашини тасдиқламади; фитопатологик ва микологик 
таҳлилларда зарарланган ва зарарланишнинг ташқи кўринишидан илгари 
монилиоз деб ҳисобланган олма мевалари намуналарининг бирортасида ҳам 
монилиоз қўзғатувчиси аниқланмади (!) ва унинг соф культураси 
ажратилмади, бундай меваларда фақат Alternaria alternata, Trichothecium 
roseum ва Penicillium glaucum турлари аниқланди ва уларнинг соф 
культуралари ажратилди.
Касаллик белгилари. Касалликнинг энг зарарли шакли мева чиришидир. 
Кўпинча пишиб етилган, кам ҳолларда етилаётган мевалар зарарланади. 
Монилиоз олма ва нок мевалари устида кичик, думалоқ шаклли, қўнғир 
тусли доғлардан бошланади. Улар тез катталашади ва меванинг устини 
қоплаб олади, тўқ-қўнғир тус олади, мева юмшаб, бутунлай чириб кетади. 
Доғларнинг устида мицелий ва конидиялардан ташкил топган, олдин оқиш-
кулранг, сўнгра сарғиш-кулранг ва ниҳоят қўнғир тус олувчи, кенглиги 2-3 
мм келадиган ёстиқчалар ривожланади.
Ёстиқчалар мева устида к о н ц е н т р и к д о и р а л а р пайдо қилади. 
Кейинроқ зарарланган мевалар мумланиб қолади, ичи замбуруғ мицелийси 
1
Ўсимлик касалликларига диагноз қўйиш (қўзғатувчи турини аниқлаш) микологик таҳлилга асосланган 
бўлиши ҳақидаги талаб мевали, ёнғоқ мевали дарахтлар, умуман барча экинлар касалликларига тегишлидир.

---

билан тўлади ва склероцийларга айланади. Улар ерга тўкилади, баъзилари 
дарахтда осилиб қолади. Кеч зарарланган меваларда касаллик белгилари 
омборхонада сақлаш пайтида ривожланади. Замбуруғ билан дарахтларнинг 
тўпгуллари ва новдалари ҳам зарарланади. Зарарланган гуллар сўлийди, 
қўнғир тус олади, буришиб, қуриб қолади. Касалланган новдалар устида 
яралар пайдо бўлади, уларнинг устида эса, даста-даста бўлиб жойлашган, 
кулранг мицелий ва конидиялар ривожланиши мумкин.