Tili va adabiyoti universiteti til va adabiyot: ilmiy va amaliy izlanishlar yo

Zob  binni  Tahmosb  –  (forscha:  “Zaav”,  “Zav’,  “Zou”)  bu  soʻz  asosi 

“zubin” (nayza)soʻziga borib taqalishi mumkin.  

 Girshosb  –  (forscha  “Garshasp”  yoki  “Gershasp”;  “Avesto”da 

“Kersaspa”)  –  Bu soʻz  qoʻshma soʻz  boʻlib,  forschadan  tarjima  qilganda 

“gersh”(ozgʻin) va “asp” (ot) - (“ozgʻin ot”) soʻzlarining birikmasidan olingan. 

Boshqa taxminlarga tayansak, ushbu soʻz asosi forscha “gereftan” (olmoq) fe’li 

boʻlib, unga qoʻshilgan “shasb” soʻzi forscha “asp” soʻznining fonetik oʻzgarishga 

---

 

58 

uchragan  shaklidir.  Demak,  “Girshasb”  soʻzi  “otni  olmoq,  otga  ega  boʻlmoq” 

ma’nolarini anglatadi. Lekin tadqiqotlarimiz asosida, birinchi fikrlar togʻriroq 

deb hisoblaymiz.  

Ta'kidlash  lozimki,  qadimda  yashagan  Eron  va  Turon  xalqlarining 

madaniyati, san'ati, dunyoqarashi bir-biriga juda yaqin boʻlgan. Oʻsha davrda 

Oʻrta Osiyoda istiqomat qilgan soʻgʻd, xorazm, sak, massaget xalqlarining tili 

haqida bugun aniq ma'lumotlarga ega emasmiz. Lekin tasavvur qila olamizki, 

yuqoridagi tillar hozirgi turkiy va forsiy tillarning yuzaga kelishi uchun asos 

vazifasini  oʻtagan  va  mazkur  tillarning  tarkibiga  singib  ketgan,  zamonaviy 

tillarning yuzaga kelishi uchun asos boʻlib xizmat qilgan. Birgina Navoiy tilga 

olgan Kayumars, Jamshid, Manucheҳr, Afrosiyob, Ҳushang kabi ismlar bugungi 

kunda ҳam oʻzbek, qozoq, qirgʻiz, tojik, fors tillarida faol uchraydi. Kayumars - 

qoʻrqmas, Hushang - gulshan tarzida solishtirish, tahlil qilish bizga tarixning 

ochilmagan varaqlari ҳaqida yangicha ma'lumotlar berishi mumkin. 

Bu  kabi  tahlillar  xalqlarimiz  oʻrtasidagi  qadimiy  aloqalarni  tiklashga, 

dunyoqarashimiz,  madaniyatimiz  va  san'atimizning  mushtarak  ekanligini 

aniqlashga yaqindan yordam beradi. Zero, bugun dunyoni ezgulik, millatlar va 

xalqlar oʻrtasidagi biri-biriga boʻlgan iliq munosabatlar qutqaradi. Bunda bizga 

til  materiallari,  ya'ni  qadim  tarixning  lisoniy  manzarasi  yaqindan  yordam 

berishi tabiiy.