Таълим вазирлиги а.ҚОдирий номидаги жиззах давлат педагогика

Adabiyotlar ro'yxati: 
1. Amosov N.M. Sog'lik haqida fikrlar. - M.: FiS, 2007 yil. 
2. Ilyinich M.V. Talabalarning jismoniy tarbiyasi. - M., 2002 yil. 
3. Markova V. Talabalarning sog'lom turmush tarzi M., 1998 yil 
O`QUVCHILAR IJODKORLIGINI OSHIRISHDA TABIATSHUNOSLIK 
FANINI INTEGRATSIYALASHNING AHAMIYATI 
Mirzaxmetova Xurshida Jo`rakulovna - 
Zomin 
XTB 
56-maktab 
oliy 
toifali 
o`qituvchi 
Ta’lim muassasalarida tabiatshunoslik texnologiya fanida turli xil fanlar 
aloqadorligi juda katta ahamiyat kasb etadi. Jumladan texnologiya fanini olaylik: 
hozirgi paytga kelib, o’quvchilarni mehnatga tayyorlashning yangi asosga –
tabiatshunoslik bilimlar asosiga ko’chirish zarurati vujudga keldi. Buning 
birinchi sababi mamlakatimizda tabiat inqirozining chuqurlashuvi bo’lsa, 
ikkinchisi hozirgi zamon qishloq xo’jaligi uchun asosiy ishlab chiqarish 
masalalari bilan birgalikda tabiat muammolarini ham oqilona hal qila oladigan 
mutaxasisning zarurligidir. 
Tabiat yo’nalishidagi mehnat tabiat bilimlar asosiga qurilgan, tabiat 
mehnat o’quvchilarini shakllantiruvchi atrof –muhit holatini o’rganish va 
yaxshilashni ko’zda tutuvchi, tabiat taqdiriga nisbatan mas’uliyat hissini 
tarbiyalovchi faoliyatdir. Uni amalga oshirishni ayrim tomonlari quyidagi 
sxemadan ko’rish mumkin. 
Tabiatshunoslik yo’nalishidagi mehnatni shakllantirish yo’llari: 
Darslarda: 
Tabiat mehnat faoliyatiga yo’naltiruvchi masalalar yechish: 
Darsdan tashqari ishlarda: 
Tabiatshunoslik fanidan sof qishloq xo’jalik mahsulotlari yetishtirish 
bo’yicha bilimlarni egallash, o’quvchilarda fanga nisbatan ijodkorligi oshadi.
O’g’itlarning tabiatga oid usullarini o’rganish va sinab ko’rish: 
Darsdan tashqari ishlarda: 
Tabiat yodgorliklarini aniqlash va o’rganish; 
Ko’kalamzorlashtirish bo’yicha eng yaxshi loyihalar konkurisi 
o’tkazish. 
Universitet tabiatshunoslik maydonchalarini tashkil etish. 
Tabiat yodgorliklarining karta va katpaglarini tuzish. 
Yo’qolib borayotgan turlarini ko’paytirish va tabiatga qaytarish 
bo’yicha mehnat. 
Uyda 
Xona o’simliklarining tabiatshunoslik xususiyatlarini o’rganish bo’yicha 
kuzatishlar. 
Shunday qilib o`quvchilarda fanlarga bo’lgan ijodkorlik qobiliyatlari, 
qiziqishlari tobora ortib boradi. 

---

291 
Tasviriy san’at darslarida ham o’quvchilarda mehnat tarbiyasini amalga 
oshirish uchun katta imkoniyatlar mavjud. Bu tasviriy san’at darslarining barcha 
turlari naturadan rasm chizish temaning rasm ishlash, san’at haqida suhbatlar 
ko’zda tutilgan. Narsaning o’ziga qarab rasm chizish jarayonida o`quvchilar 
turmushda qo’llaniladigan turli buyumlar, sabzavot va mevalar, duradgorlik 
asbobi tasvirini ishlaydilar. O’qituvchi dars jarayonida o`quvchilar mustaqil ish 
boshlamaslaridan oldin naturani qisqacha tahlil qilib, faqat buyum shakl rangi va 
tuzilishi haqidagina emas, balki ularni yaratish uchun sarflangan katta mehnat 
haqida ham gapirib beradi. Masalan, kundalik turmushga oid buyumlar 
(choynak, kosa, sopol, lagan va boshqalarning) o’ziga qarab rasm chizishda 
o’qituvchi talabalarga buyumlarning vazifasi, shakli, ularning qanday 
materiallardan yaralganligi, buning uchun qancha mehnat sarflangani haqida 
gapirib beradi. 
O`quvchilarning ijodiy qobiliyatlari naqsh chizish kitob muqavasini 
badiiy bezash, dazmol va choynak uchun taglik eskizini ishlash jarayonida 
o’stirib boriladi. O`quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini o’stirish masalasi har bir 
darsda amalga oshirishi lozim. 
O`quvchilarning ijodkorligini oshirishda tasviriy san’atni o’rni juda 
kattadir. Jumladan, tasviriy san’at orqali o`quvchilar Vatan tarixida ro’y bergan 
voqealarda shaxsan qatnashgandek, voqeadagi siymolar bilan birga harakat 
qilgandek bo’ladilar. Mehnat darslarida tasviriy san’at asarlaridan foydalanish 
jarayonida o`quvchilarni ruhiyatiga e’tibor berish xarakatlari, xotira qobiliyat, 
idrok sezgilarning xususiyatlarini bilish muhim ahamiyatga ega. 
Tabiiy sharoitlarga qarab, o’simliklarni parvarishlar mavzusiga istalgan 
boshqa mavzular, jumladan qog’oz va kartondan foydalanib ishlash texnik 
modellashtirish mavzulari bilan navbatlashtirish mumkin. Ma’lumki, bu 
mavzular bolalarda konstruktorlik qobilyatini o’stirish uchungina emas, balki 
matematika, tabiatni o’rgatish, ona tili va boshqa darslarda qo’llaniladigan 
ko’rsatmalarni tayyorlash maqsadida ham o’tiladi. 
Misol uchun matematika darsini oladigan bo’lsak, bunda turli xil 
ko’rgazmalar qo’shuv, ayiruv, ko’paytiruv amallarini o’rganish uchun bolalarga 
didaktik materiallar kerak va ulardan ba’zilarini mehnat darsida tayyorlash 
mumkin turli (olma, nok, gullar) shakllarni qirqib yopishtirish yo’li bilan 
kartochkalar yasash kabi. 
Mahalliy tabiiy materiallar bilan o’tkaziladigan mehnat mashg’ulotlarini 
rejalashtirishda maxaliy sharoitning ob-havosi va boshqa xususiyatlarini hisobga 
olish, shuningdek har bir viloyat o’qituvchilari buyumlar yasashda 
foydalaniladigan maxalliy o’simliklarga e’tibor berishlari kerak. 
Mahalliy tabiiy materiallar bilan o’tkaziladigan mehnat mashg’ulotlarini 
rejalashtirishda maxalliy sharoitning ob-havosi va boshqa xususiyatlarini 
hisobga olish lozim. Shuningdek har bir viloyat o’qituvchilari buyumlar 
yasashda foydalaniladigan maxalliy o’simliklarga e’tibor berishlari kerak. 
Do’stlik va o’rtoqlikni mustahkamlash maqsadida hamma imkoniyatlarni 
hisobga olib, qishloq va shahar maktablarining o’zaro yordami va hamkorligini 
ko’zda tutish kerak. Bulardan tashqari O’ziga o’zi hizmat qilishda a) poyabzal 

---

292 
va kiyim-kechakni avaylash; b) uy-joyga qarash, sinfda navbatchilik; v) stolni 
bezash va tushlik ovqatni tortish, oshxonada navbatchilik qilishdan iborat.