Конференция материаллари Самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти Илмий-техник кенгашининг қарори асосида нашрга тавсия этилди. Баённома №10

Абдухамидов А.Я. (СамДАҚИ доценти),
Гиясова З.Х. (СамДАҚИ магистранти),
Яхшибоева М.А. (СамДАҚИ талабаси) 
Кўчмас мулк бозори инвестицион бозорнинг бир қисми бўлиб, у ўзига 
хос хусусиятларига эга. Кўчмас мулк инвестициялаштириш объекти сифатида 
иқтисодий жиҳатдан энг мақбул ва энг жозибадор капитал киритиш соҳасига 
киритиш мумкин бўлган фарқли томонларига эга. Инвесторларнинг катта 
қисми ички ва ташқи иқтисодиётнинг ривожланиши шароитида, кўчмас 
мулкка маблағ киритиш исталган натижага, яъни даромад олишга олиб 
келади, 
деган 
хулосага 
келмоқдалар. 
Шу 
сабабли 
кўчмас 
мулк 

---

274 
объектларининг инвестицион жозибадорлиги таҳлилини амалга ошириш 
долзарблилигини кўрсатади. 
Хар қандай объектга инвестициянинг самарадорлигини аниқлаш учун 
инвестицион лойиҳа ишлаб чиқилади, унда капитал қўйилмаларни амалга 
оширишнинг иқтисодий мақсадга мувофиқликнинг асосномаси, ҳажми ва 
муддатлари берилади. Кўчмас мулкка бўлган инвесторларнинг катта 
қизиқиши шу билан ифодаланадики, унга киритилган капитал баҳосизланиш 
хавф-хатарнинг паст даражаси билан тасдиқланади. Бино ва иншоотларга 
катта маблағ киритилиши, энг авваламбор, салбий инфляцион жараёнлардан 
меъёрлаштириш имконияти билан ифодаланади. Кўчмас мулк эгалик қилиш 
даврида 
жорий 
даромад 
келтириши 
мумкин 
бўлган 
инвестицион 
инструментларга тегишлидир. Ҳозирги вақтда ҳар бир инвестор ўз 
маблағларини қўйишнинг максимал самарадорлигини таъминлаш учун у ёки 
бу капитал киритиш объектининг инвестицион жозибадорлигини қисқа 
муддат ичида баҳолаш имкониятига эга бўлиши лозим. Маълум объектнинг 
инвестицион жозибадорлиги ҳақидаги тасаввур инвестор учун объектнинг 
иқтисодий салохиятии, объектга киритиладиган инвестициядан кутилаётган 
фойда (наф) ва кучсиз томонларини тушуниш учун зарур бўлади. Кўчмас 
мулк объектларининг инвестицион жозибадорлигига кўпгина ички ва ташқи 
омиллар таъсир этади. Уларнинг комплекс баҳоланиши кўчмас мулкнинг 
инвестицион жозибадорлигини аниқлаш имконини беради. 
Инвестицион жозибадорлик омилларига ушбу кўчмас мулк объектининг 
ҳамда объект жойлашган ҳудуднинг жозибадорлик омилларини киритиш 
мумкин. 
Кўчмас мулк объектининг инвестицион жозибадорлигига омилларнинг 
таъсир даражасини тавсифловчи вазн коэффициентларини аниқлаш учун 
эксперт усули фойдаланилади. 

---

275 
1 жадвал 
Кўчмас мулк объектининг инвестицион жозибадорлигини 
тавсифловчи омиллар тавсифланиши 
Омил 
Сифат тавсифи 
1. Объектнинг жозибадорлиги 
1.1. Объектнинг жойлашган жойи 
Аҳоли пункти планида объектнинг 
жойлашиш қулайлиги 
1.2. Объект жойлашган ер участка-
сининг потенциали 
Участканинг 
ҳолати, 
қурилишлар 
зичлиги, 
объектни 
кенгайтириш 
имкониятининг мавжудлиги 
1.3. Объектнинг эксплуатацияга 
тайёргарлик даражаси 
Тайёргарлик 
даражаси: 
паст 
(30%гача), ўрта (70%гача), юқори 
(70%дан юқори) 
1.4. 
Функционал 
(маънавий) 
емирилиш ҳажми 
Бозор тенденциялари, архитектура-
қурилишнинг замонавий талабларига 
мос келиши 
1.5. Жисмоний емирилиш ҳажми 
Объектнинг жисмоний емирилиши 
1.6. Ташқи емирилиш ҳажми 
Бозордаги 
ҳолат, 
ҳудуддан 
функционал 
фойдаланишнинг 
ўзгариши 
1.7. Объектга ва ер участкасига 
бўлган ҳуқуқларни тасдиқловчи 
ҳужжатлар 
Объект ва ер участкасига эга бўлиш 
ҳуқуқи 
(мулк, 
ижара, 
доимий 
муддатсиз фойдаланиш ҳуқуқи)