O`zbeкistоn rеspubliкаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi

Avtomobil  transportida  yonilg`i  sarfini  rejalashtirish.  YOnilg`ining  guruhiy  sarf  me`yori 
quyidagi ish turlari bo`yicha ishlab chiqiladi: 
 
-bortli avtomobillarda, yarim tirkamali shataklagichlarda, maxsuslashtirilgan avtomobillarda, 
o`ziog`dargich avtomobil va avto‘oezdlarda yuk tashishda, g/(tkm) 
- avtobuslarda yo`lovchi tashishda, g/yo`lov.km; 
- taksida yuk va yo`lovchi tashishda, g/to`l.km. 
YOnilg`ining turiga qarab, avtomobil transportining ish bajarishdagi  guruhiy sarf me`yori 
quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi: 
)
1
(
'
D
w
N
N



 
Bu yerda: N*vv-qo`shimchalar hisobga olinmagan guruhiy sarf me`yori, g/(t km). 
g/(yo`lov,km), g/’l. km; D- rejalash davri uchun butun ‘ark bo`yicha qoshimchani hisobga 
olish ulushi.  
O`z navbatida: 
z
q
H
H
SZ


'
'
'
10


 
bu  yerda: 

-benzin  uchun-0,74  kg/m
3
  ga,  dizel  yonilg`isi  uchun-0,825  kg/m
3
  ga, 
suyultirilgan  gaz  uchun-0,53  kg/m
3
ga,  siqilgan  gaz  uchun-0,72  kg/m'ga  teng  bo`lgan  yonilg`ining 
zichligi;
'
SZ
H
— ma`lum foydali ish koeffitsientida avtomobil yoki avto’oezdning yurgan yo`li uchun 
yonilg`ining  o`rtacha  keltirilgan  sarfi,  1/100  km;  q'-avtomobitning  o`rtacha  keltirilgan  yuk  koptarish 
qobiliyati, t; z-foydali ish koeffitsienti. 
O`rtacha keltirilgan yonilg`i sarfi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi: 
)
1
2
(
'
'
'




z
q
B
H
H
S
SZ
 
Avtomobillar  modeliga  to`g`ri  keluvchi  yonilg`ining  chiziqli  me`yoriy  sarfiga
'
SZ
H
  mos 
keluvchi,  yuk  avtomobillari  uchun  keltirilgan  o`rtacha  yonilg`i  sarfi  me`yori- 
'
S
H
  quyidagicha 
aniqlanadi: 








n
i
i
ci
n
i
i
ci
si
S
A
A
H
H
1
1
'
 

---

 
99 
Avtomobillarning  keltirilgan  o`rtacha  yuk  koptarish  qobiliyati  har  bir  rusumdagi 
avtomobillarning  me`yoriy  yuk  koptarish  qobiyati  va  rejalashtirilayotgan  davrdagi  ro`yxati  soniga 
asosan quyidagicha aniqlanadi: 








n
i
i
ci
n
i
i
ci
i
A
A
q
q
1
1
'
 
Avtomobil  transportining  foydali  ish  koeffitsienti  -  bu  rejalashtirilayotgan  transport  ishi 
hajmining  to`liq  yurgan  yo`ldan  va  yuk  koptarish  qobiliyatidan  foydalanib  bajara  oladigan  ishi 
hajmiga nisbati hisoblanadi. U quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: 
S
q
W
Z


'
 
bu  yerda:  W-rejalashtirilayotgan  transport  ishi  hajmi,  ming  km;  S-rejalashtirilayotgan 
umumiy masofa, ming km. 
Avtobuslarda  yo`lovchi  tashishdagi  qo`shimchalarsiz  yonilg`ining  guruhiy  sarf  me`yori 
quyidagicha aniqlanadi: 
z
q
H
H
n
S


'
'
*
10


 
bu yerda: 
'
S
H
— avlobusning yurgan yo`li uchun keltirilgan o`rtacha yonilg`i sarfi, 1/100 km; 
q
n
-avtobusning  o`rtacha  sig`imi,  yo`lovchi.  Yengil  va  yuk  avtomobil  taksilari  uchun 
qo`shimchalarsiz yonilg`ining guruhiy sarf me`yori quyidagicha aniqlanadi: 
T
Z
H
H



'
*
10

 
bu yerda: 
T

— to`lov masofasi koeffitsienti. 
Me`yoriy yonilg`i sarfiga umumiy qo`shimcha D avtomobil transportining ishlash sharoitini 
va  texnik-tashkiliy  masalalarni  inobatga  oluvchi  qiymatlarni  o`z  ichiga  oladi.  Hisobot  davridagi 
umumiy qo`shimcha quyidagicha aniqlanadi: 
W
H
Q
Д
Ф
Ф





10
 
Bu  yerda:  Q
F
-  qo`shimchalarni  hisobga  olgan  hisobot  davridagi  yonilg`ining  umumiy  haqiqiy 
sarf; 
Ф
H

-qo`shimchalar  hisobga  olinmagan  hisobot  davridagi  yonilg`ining  me`yoriy  sarfi;  W- 
hisobot davridagi transport ishi hajmi. 
Rejalashtirilayotgan davr uchun guruhiy umumiy me`yoriy sarf Q
n
 guruhiy me`yoriy yonilg`i 
sarfi 

H
 va rejalashtirilayotgan transport ishi hajmi bo`yicha aniqlanadi: 
W
H
Q
H



 
YOnilg`idan  samarali  foydalanishni  aniqlash  uchun  yonilg`ining  haqiqiy  guruhiy  sarfi 
rejadagisi bilan taqqoslanadi. Bu vaqtda haqiqiy guruhiy me`yor- quyidagicha aniqlanadi: 
Ф
Ф
Ф
W
Q
H


 
Bu  yerda:  Q
f
  -  hisobot  davridagi  yonilg`ining  haqiqiy  umumiy  sarfi,  ming  t.;  W  -  haqiqiy 
bajarilgan ish hajmi, ming tkm.