O`zbeкistоn rеspubliкаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi

Avtomobil transportini yonilg`i-moylash materiallari bilan ta`minlash va ularni 
tejash yo`llari 
Avtomobillarni  yonilg`i  sarfiga  ta`sir  etuvchi  asosiy  omillar.  YOnilg`i  sarfiga  ta`sir  etuvchi 
omillar dvigateldagi va transmissiyadagi mexanik yo`qotishlar hamda avtomobil harakatida sodir bo`ladigan 
qarshiliklarni yengish bilan bog`liqdir. 
YOnilg`i  sarfi  harakatlanishdagi  qarshiliklarni  yengish,  g`ildirash,  aerodinamik  va  inertsiya 
kuchlarini yengishga yo`naltirilgan. Avtomobilning yonilg`i muvozanati quyidagi ifoda bo`yicha tavsiflanadi: 
Q∑ =Q
dv
 + 
f
 +Q
tr
 +Qvv + Qg + Qa 
Bu  yerda:  Q∑-avtomobilning  harakatlanishi  uchun  umumiy  yonilg`i  sarfi;  Q
d
—dvigiteldagi 
issiqlik  va  mexanik  yo`qotishlarni  yengish;  Q
f
—g`itdirash  qarshiligin  yengish;  Q
t-
rtransmissiyadagi 
mexanik  yo`qotishlarni  yengish;  Qvv—aerodinamik  qarshilikni  yengish;  Qg—avtomobil  inertsiya 
kuchiniengish; Qa—koptarilish va pastga tushishlarni yengish uchun yonilg`i sarfi. 
Engil avtomobilning yonilg`i muvozanati dvigatel quvvatining 60% i qarshiliklarni yengish uchun 
sarflanadi. Avtomobil transmissiyasiga yetkazib beriluvchi samarali quvvat (40 km/soat tezlikda) 21% ni 
tashkil qiladi. Transmissiyadagi mexanik yo`qotishlar 10-15% dan iborat. 
Avtomobilning  og`irligi  va  tuzilishiga  bog`liq  bo`lgan  harakatlanishdagi  qarshiliklar 
yonilg`i sarfiga salmoqli ta`sir koprsatadi. YUk avtomobilini tekis yo`lda 60 km/soat tezlik bilan 
harakatlanishidagi yonilg`i muvozanati quyidagicha tavsiflanadi: Q
A
 q 38%, Q, q 28%, Q
Ir
 q 10%, 
Qvv  q  24%,  yengil  avtomobilning  harakatlanishida  esa  Q
di
  q  61%,  Q
f
  q  17%,  Q
ir
  q  10%,  Qvv  q 
12%. 
Avtomobilning  shahar  sharoitidagi  harakatlanishida  quvvatning  55%  i  avtomobilning 
tezlanishi uchun, 32%  i  g`ildirash  qarshiligini  yengish uchun, 13% i aerodinamik qarshiliklarni 
yengish uchun sarflanadi. 
Avtomobillarning  yonilg`i-iqtisodiy  koprsatgichini  oshirish,  odatda  avtomobilning 
og`irligini  kamaytirish,  dvigatel  va  transmissiyaning foydali  ish  koeffitsientini  oshirish,  g`ildirash 
va aerodinamik qarshilikni kamaytirish yo`li bilan amalga oshiriladi.