30
а) физик топологияга эга.
А В С D E F
б) умумий физик шина
Физик топологияга эга былган компьютерлар халқа кабелига киришга рухсатни, махсус кадрни бир - бирига
узатиш ҳисобига оладилар. Кадр - маркер ҳам худди ыша тартибда компьютердан
компьютерга кетма - кет
узатилади, яъни физик халқа ҳосил қилиб, маркерни А компьютер В га, В компьютер С компьютерга в.к. узатади.
б) логик ва физик топологияларни мос тушмаганлиги. Бунда физик компьютерлар умумий шина
топологияси быйича уланган. Бу ерда маркер халқа тартибда узатилади ва физик алоқани такрорламайди, балки
тармоқ адаптерларининг логик конфигурацияси билан аниқланади. Контентраторлар ѐрдамида тармоқни
структуралаш на фақат тармоқ узеллари орасидаги масофани кыпайтириш балки унинг мустахкамлигини ҳам
ошириб беради.
6. Компьютер тармоғининг мантиқий структураси
Локал ҳисоблаш тармоқ таркибига кирувчи ҳисоблаш
машиналари, каерда ҳисоблаш тармоғи барпо
этилаѐтган былса, шу худудда жойлашган былади. Шуни таъкидлаш керакки, физик мухитга мурожаат усули ва
тармоқни бошқариш методлари учун ЭҲМ абонентлари қандай жойлашганлиги бефарк эмас.
Шунинг учун ЛХС
нинг топологиясига (мантиқий структурасига) мурожаат қилиш керак.
Тармоқ топологияси – бу тармоқ узелларини геометрик схемаларини мантиқий боғланишидир.
Ҳар қандай компьютер тармоғи узеллар тыпламидан иборат деб қараш мумкин.
Узел – бу тармоқнинг узатувчи воситасига бевосита уланувчи ҳар қандай қурилма.
Локал ҳисоблаш тармоғи учун учта типик топология тури мавжуд. Халқа (айлана), шина ва юлдуз.
Халқа топологияси – тармоқ узулларини берк эгри узатувчи мухит кабели билан боғланишни тақазо этади.
Тармоқ узелининг битта ―чиқиш‖и бошқа тармоқ узелининг ―кириш‖и билан боғланади.
Узатувчи ва қабул қилувчи ҳар бир оралик узел узатилган хабарни ретрансляция қилади қабул қилувчи узел
уни тушунунади ва фақат адресланган хабарни қабул қилади.
Расм. 2.10. Халқали тармоқ топологияси.
Халқа топологияси катта былмаган масофадаги тармоқ учун идеал топология былиб
ҳисобланади. Марказий узелнинг мавжуд эмаслиги унинг мустахкамлигини таъминлайди.
Ахборотларни ретранляция учун узатиш мухитига ҳоҳлаган турли кабеллар ишлатилиши
мумкин. Бундай тармоқ узелларни кетма-кет хизмат қилиши унинг тезлигини пасайтиради,
битта
узелнинг ишдан чиқиши эса, халқанинг ишини бузади ва ахборот узатиш трактини сақлаш учун
махсус чора қабул қилишни талаб қилинади.
Шина топологияси – оддий топология былиб ҳисобланади. Унда узатиш мухити сифатида коаксиал кабел
ишлатиши билан боғлиқ.
Тармоқнинг узатиш узелидан маълумотлар шина быйича икки томонга тарқалади. Ахборот барча узеларга
келиб тушади, лекин ахборотни кайси бирига адресланган былса, фақат уша узел қабул қилади. Хизмат қилиш
параллел тартибда олиб борилади.
УЗЕЛ 1
УЗЕЛ 2
УЗЕЛ 3
УЗЕЛ 6
УЗЕЛ
5
УЗЕЛ 4
31
ЛХТ нинг шинали топологияси юқори тезликни таъминлайди. У алоҳида узелларнинг бузилганлигига боғлиқ
былмайди. Юлдузсимон куринишдаги топология марказий
узелга асосланган былиб, унга переферияли узеллар
уланади. Ҳар бир переферияли узел ызининг алоҳида марказий узел билан алоқа йылига эга. Барча ахборотлар,
ретранляция қилувчи, тармоқдаги информацион оқимини маршрутлайдиган, қайта улайдиган марказий узел орқали
узатилади.
Расм 2.12. Юлдузсимон тармоқ топологияси.
Юлдузсимон топологияси ЛХТ узеларини бир-бири билан ызаро алоқасини
қисқартирилишга олиб келади ва соддароқ тармоқ адаптерларини қыллашга имкон беради.
Юлдузсимон топологияда ЛХТ нинг ишлаш қобилияти бутунлай марказий узелга боғлиқ былади.
Тармоқни логик структуралаш асосан ырта ва катта тармоқлар учун таалуқлидир. Бунда тармоқнинг турли
физик сегментлари орасидаги узатилаѐтган трафикни қайта тақсимлаш муаммоси ечилади. Катта тармоқларда
ахборот оқими бир хил былмайди: тармоқ кып (мыл) ишчи гурух подсетлардан (тармоқчалар), былимлардан,
корхона филиалларидан ташкил топган. Айрим ҳолларда ахборотларни интенсив
алмашуви компьютерлар аро
кузатилса, (битта қарашли) ва локал ишчи гурухларидан ташқарида жойлашган компьютер ресурсларининг кичик
қисмига мурожаат этилади.
Шина, халқа, юлдузли тармоқ топологияларида физик сегментни битта тақсимлайдиган мухит деб қаралиши
катта тармоқдаги ахборот оқими структурасига тығри келмайди. Масалан, умумий шинали тармоқда истаган
компютернинг ызаро харакати ҳар доим ахборотни алмаштиришни эгаллаган, шунинг учун тармоқда компьютер
сонини кыпайтиришда шина тор жой былиб қолади. Битта былим компьютерлар бошқа былим компьютеринини
алмашини кутиб қолади. Логик структуралаштиришда мостлар,
коммутатор, маршрутизатор ва шлюзлар
ишлатилади.
УЗЕЛ 1
УЗЕЛ 2
МАРКАЗИЙ
УЗЕЛ
УЗЕЛ 3
УЗЕЛ 4