Al-xorazimiy nomidagi urganch davlat universiteti

1960-1986.  Vol.  III.  -   P.  724.
39 Richard D.S.  Ibn al- and the Later Parts of the Kamil:  A sdudy o f Aims and Methods / Medieval Hstorical Writing 
in the  Christian and the Islamic World.  London.  1982.  -   P.  76-77.
40 Ibn al-Athir.  / Islam Enciklopedisi.  Istanbul, jild 5.  -   S.  852.
41  Ибн ал-Асир.  Ал-Комил фи-т-тарих.  Полниый свод истории.  -   С.  8.
42 Brockelman C.  Ceschichte der Arabishen Literature.  I  SB.  Leiden,  1937.  -   S.  587-588.
43 Richard D.S.  Ibn al- and the Later Parts o f the Kamil.  -   P.  77.
16

---

amaldorlari  bilan  uchrashgan.  Umrining  oxirlarida  Ibn  al-Asir  bir  muddat  Halab 
(Aleppo)da  shahar  hokimi  Shihobaddin  Tug’rul  al-Xodim  Otabek  Malik  at- 
Tavoshiy  saroyida  faxriy mehmon  sifatida  yashab  ijod  qiladi.  Shu  ayomda Ibn  al- 
Asir  bilan  buyuk  tarixchi  Ibn  Xollikon  (681/1282-83  vafot  etgan)  uchrashgani 
ma’lum.  Bu  vaqtda  Ibn  Xollikon  18  yoshda  bo’lgan  va  u  Ibn  al-Asirning  komil 
muarrix  va  ilohiyotshunos  ekanini  ta’kidlagan44.  627/1229-30  Ibn  al-Asir  avval 
Damashqqa,  bir  yildan  keyin  esa  Halab,  so’ngra  Mosulga  keladi.  Halabda 
bo’lganida  u  bilan  mashhur  arab  geografi  va  filologi  Yoqut  al-Hamaviy  (vaf. 
626/1228-29)  uchrashib,  ibn  al-Asirdan  vafotidan  keyin  kutubxonasi  va 
qo’lyozmalarini  Bag’dodga  ko’chirishini  iltimos  qilgan.  Yoqutning  vasiyatiga 
rozilik bergan  Ibn  al-Asir bu  iltimosni  bajara  olmay,  25  sha’bon  630/6  iyun  1234 
yili 75 yoshida olamni tark etdi45.
Ibn  al-Asir  muhaddis  hamda  arablarning  nasablarini  mukammal  bilgan 
olim  sifatida  shuhrat  qazongan  bo’lsa  ham  uni  ilm  olamida  mashhur  qilgan  ilmiy 
merosi  orasida “al-Komil  fi-t-tarix”  asari alohida o’rin tutadi.  Bu asardan tashqari, 
Ibn al-Asir “Tarix Atobaka al-Mosul” (Mosul otabeklarining tarixi) yoki “tarix ad- 
davlat  al-atabakiya”  (Otabeklar  davlati  tarixi)  nomli  asar  ham  yozgan.  Mazkur 
asarning  bir  nechta  qo’lyozma  nusxalari  bizgacha  yetib  kelgan  va  Misrda  ham 
chop  etilgan46  va  mutaxassislarning  fikricha,  bu  manba  Mosul  zangiylari  davlati 
tarixini  o’rganishda  birlamchi  manbadir.  Asar  Ibn  al-Asir  va  uning  otasining 
ma’lumotlari  asosida,  guvohlar  va  voqea  ishtirokchilari  tilidan  bitilgan. 
SHamsiddin  Kamoliddin  bu  asarni  Ibn  al-Asir  Mosul  hukmdorlari  buyurtmasi
47
bilan ham yozgan bo’lishi mumkinligini ta’qidlaydi  .
Ibn al-Asirga yana oxirgacha yozib tugatilmagan “Tarix al-Mosul” (Mosul
48
tarixi) nomli  asarni ham nisbat beradilar  .  Bundan tashqari,  Ibn al-Asir  Abu  Sa’d 
Adulkarim  ibn  Muhammad  as-Sam’oniy  (506-562/1113-1162)ning  sakkiz  jildli
44 Ибн Халликан.  Вафайат ал-а’йан ва анба’  абна’  аз-заман.  Джилд 3.  -   С.  349.