Microsoft Word 05 Kishlok xujalik mahsulotlar sifati va marketingi

1. Yogʻlarning ahamiyati, kimyoviy tarkibi, xossalari 
 
Lipidlar suvda erimaydigan, ammo organik erituvchilarda - efir, atseton, benzol, xloroform va 
boshqalarda  yaxshi  eriydigan  tabiiy  organik  birikmalardir.  Lipidlar  kimyoviy  tarkibi,  tuzilishi  va 
organzmdagi funk-siyasiga qarab yogʻlar, mumlar, fosfotidlar va glikolipidlarga boʻlinadi. 
Oziq-ovqat tovarshunosligida lipidlardan haqiqiy yogʻlar,  yuqori molekulali yogʻ kislotalari, 
fosfalipidlar oʻrganiladi. 
Ozuqaviy  yogʻlar  inson  ratsioni  uchun  zarur  boʻlgan  oziq-ovqat  mahsulotlaridan  biri 
hisoblanadi.  Avvalo  yogʻlar  insonlar  uchun  energiya  manbai  boʻlib  xizmat  qiladi.  Inson  kundalik 
hayot  faoliyatida  sarf  qiladigan  energiyaning  qariyib  uchdan  bir  qismini  yogʻlar  hisobiga  oladi.  1 
gramm yogʻning energiya berish qobiliyati 37,7 kJni tashkil etadi. 
Yogʻlarning bir kunlik ilmiy asoslangan isteʻmol meʻyori oʻrtacha 100 g. Lekin, bu koʻrsatkich 
insonlarning jinsi, yoshi, hayot faoliyatlariga qarab 80-120 grammlarni tashkil etishi mumkin. 
Belgilangan meʻyorning 60 % dan koʻprogʻi hayvon yogʻlari hisobiga toʻgʻri kelishi kerak. 

---

Yogʻlar  inson  organizmini  faqatgina  energiya  bilan  taʻminlab  qolmasdan,  hoʻjayralarning 
tuzilishida  ishtirok  etib,  organizmda  qurilish  materiali  vazifasini  ham  bajaradi.  Teri  ostida  yogʻ 
toʻqimasining  hosil  boʻlishi  bundan  yaqqol  dalolat beradi.  Shuningdek,  yogʻlar  inson  organizmini 
tashqi muhitdan himoya qiluvchi omillardan biri boʻlib ham xizmat qiladi. 
Yogʻlarning ahamiyati faqat yuqorida aytilganlar bilan cheklanib qolmasdan, ular organizmda 
katta fiziologik jarayonlarda ham ishtirok etishini qayd etish lozim. Yogʻlarning fiziologik ahamiyati 
shundan  iboratki,  yogʻlarda  inson  hayoti  uchun  zarur  boʻlgan  fosfatidlar,  vitaminlar,  oʻrin 
almashtirmaydigan yuqori darajada toʻyinmagan yogʻ kislotalari va boshqa faol moddalar mavjuddir. 
Bu  fiziologik  faol  moddalar  esa  inson  hayoti  faoliyati  uchun  zarur  boʻlgan  hamma  jarayonlarda 
ishtirok etadi. 
Masalan,  yogʻlar  tarkibidan  uchraydigan  toʻyinmagan  yogʻ  kislotalari  inson  organizmi  qon 
tomirlari  devoriga  oʻtirib  qoladigan  xolesterinni  organizmdan  chiqarib,  ateroskleroz  kasalligidan 
saqlaydi. Shu sababli ham kam harakat qiluvchi odamlar, ayniqsa qariyalar oʻz ratsionlariga koʻproq 
oʻsimlik  moylarini  kiritishlari  maqsadga  muvofiqdir.  Yogʻlar  ovqatga  toʻgʻridan-toʻgʻri  isteʻmol 
qilinishidan tashqari margarinlar, mayonezlar, qandolat va non mahsulotlari ishlab chiqarish uchun 
ishlatiladigan yogʻlar olishda ham keng koʻlamda ishlatiladi. 
Yogʻlar yuqori molekulali yogʻ kislotalarining uch atomli spirtlar (glitserin) bilan hosil qilgan 
murakkab efirlaridir. Shu sababli bunday tuzilgan yogʻlar triglitseridlar deb ham ataladi. 
Yogʻlar quyidagi umumiy tuzilishga egadir: