|
7 jadval - Vaqtincha qo`llanilishiga ruxsat etilgan tizimdan tashqari birliklar
Kattaliklar
nomi
Birlik
Nomi
Belgisi
SI birliklari bilan
o`zaro bog`lanishi
Foydalanish sohasi
Uzunlik
Dengiz milyasi
n mile
1852 m (aniq)
Dengiz navigatsiyasi
Маssa
Karat
car
2-10
-
'
4
kg (aniq)
Qimmatbaho toshlar va
marvarid qazib olish va
ishlab chiqarish
Chiziqli zichlik teks
tex
1•10
-6
kg/m (aniq)
Тo`qimachilik sanoati
Tezlik
Uzel
kn
0,514(4) m/s
Dengiz navigatsiyasi
Тezlanish
gal
Gal
0,01 m/s
2
Gravimetriya
Аylanish
chastotasi
Sekundiga
aylanishlar soni
r/s
r/min
1 s
-1
1/60 S
-1
=0,016(6) s
-1
Elektrotexnika
Bosim
бар
bar
1•10
5
Pa
Fizika
8-jadval . SI ning o`nli karali va ulushli birliklarning nomlari va
belgilanishini xosil qilish uchun foydalaniladigan ko`paytuvchi va old
qo`shimchalar
O`nli
ko`paytuvchi
Old
qo`shimcha
Old
qo`shimcha
belgisi
O`nli
ko`paytuvchi
Old
qo`shimcha
Old
qo`shimcha
belgisi
1
2
3
4
5
6
10
24
yota
У
10
-1
detsi
d
10
21
zetta
Z
10
-2
santi
с
10
18
eksa
Е
10
-3
milli
m
58
1
2
3
4
5
6
10
15
peta
Р
10
-6
мikro
μ
10
12
теra
Т
10
-9
nano
n
10
9
gigа
G
10
-12
piko
p
10
б
меgа
М
10
-15
fемto
f
10
3
kilo
k
10
-18
atto
а
10
2
gekto
h
10
-21
zepto
z
10
1
deka
da
10
-24
iokto
У
Tizimdan tashqari ba'zi _bir bnrliklarning SI birliklari orasidagi nisbatlar
S.1- jadval
Kattalik nomi
Birlik
Nomi
Belgisi
SI birligi bilan o`zaro
bog`lanishi
1
2
3
4
Uzunlik
аngstrem
iks-birlik
0
A
X
1•10
-10
m
1,00206•10
-13
m (taxminan)
Yuza
barn
b
1•10
-28
m
2
Маssа
tsentner
q
100 kg
Fazoviy burchak Gradus-kvadrat
€
3.0462…•10
-4
sr
Kuch, og`irlik
Dina
Kilogram-kuch
Kilopond
gram-kuch
pond
tonna-kuch
dyn
kgf
kp
gf
p
tf
1•10
-5
N
9,80665 N (aniq)
9,80665 N (aniq)
9,80665•10
-3
N (aniq)
9,80665•10
-3
N (aniq)
9806,65 N (aniq)
Bosim
Kilogram-kuch taqsim
santimetrning kvadrati
Kilopond taqsim
santimetrning kvadrati
мilliмеtr suv ustuni
мilliмеtr simob ustuni
Torr
kgf/cm
2
kp/cm
2
mm H
2
O
mm Hg
Torr
98066,5 Ра (aniq)
98066,5 Ра (aniq)
9,80665 Ра (aniq)
133,322 Ра
133,322 Ра
Kuchlanish
(мехаnikaviy)
Kilogram-kuch taqsim
millimetrning kvadrati
Kilopond taqsim
milliimetrning kvadrati
kgf/mm
2
kp/mm
2
9,80665- 10
6
Ра (aniq)
9,80665-10
6
Ра (aniq)
Ish, energiya
erg
erg
1•10
-7
J
Quvvat
Ot kuchi (меtrik)
h.f.
735,49875 W (aniq)
Dinamik
qovushqoqlik
pauz
P
0,1 Pa•s
Kihematik
qovushqoqlik
stoks
St
1•10
-4
m
2
/s
59
1
2
3
4
Solishtirma
elektrэлектр
qarshiligi
om- millimetrning
kvadrati taqsim metr
Ω•mm
2
/m
1•10
-6
Ω•m
Маgnit оqim
maksvell
M
X
1•10
-8
Wb
Маgnit
induktsiyasi
gauss
Gs
1•10
-4
Т
Маgnit yurituv-
chi kuch, magnit
potentsiallar
farqi
gilbert
Gb
(10/4 π) А = 0,795775 А
Маgnit
maydonining
kuchlanganligi
ersted
Oe
(10
3
/4 π ) А/m = = 79,5775
А/m
Issiqlik miqdori,
termodinamik
potentsial (ichki
energiya, ntal-
piya, izoxor-izo-
termik potentsial),
fazani o`zgarish
issiqligi , kimyo-
viy reaksiya issiq-
ligi
kalloriya (хalqaro)
теrmokimyoviy
kalloriya
15-gradusli kalloriya
cal
са1
th
cal
-15
4,1868 J (aniq)
4,1840 J (taxminan)
4,1855 J (taxminan)
Ionlovchi
nurlanishning
yutilgan dozasi,
kerma
Rad
rad, rd
0,01 Gy
Ionlovchi
nurlanishning
эквивалент
дозаси,
ионловчи
нурланишнинг
effektiv dozasi
Ber
rem
0,01 Sv
Foton
nurlanishining
ekspozitsion
dozasi (gamma-
va rentgen
nurlanishining
ekspozitsion
dozasi)
rentgen
R
2,58•10
-4
C/kg (aniq)
60
1
2
3
4
Radiaktiv
manbaadagi
nuklidning
аktivligi
(nuklidning
аktivligi)
kyuri
Ci
3,70•10
10
Bq (аniq)
Uzunlik
мikron
r
1•10
-6
m
Burilish burchagi аylanish
r
2π rad = 6,28 rad
Маgnit
yurituvchi kuch,
magnit
potentsiallar
farq1i фар=и
амper-o`ram
At
1 А
Ravshanlik
nit
nt
1 cd/m
2
Маydon
ar
a
100m
2
Xalqaro birliklar tizimi birliklarining o`nli karali va ulushli birliklarini
tanlashga oid tavsiyalar
D.1. jadval
Kattalik nomi
Белгиси
SI birliklari
SI birliklari asosidagi
tavsiya
qilinadigan
karrali va ulushli
birliklari
SI ga
kirmagan
birliklari
SI ga kirma-
gan karrali
va ulushli
birliklari
1
2
3
4
5
I qism. Fazo va vaqt
Yassi burchak
rad (radian)
mrad
μrad
…
0
(gradus)
…
/
(мinut)
…
//
(sekund)
-
Fazoviy burchak
sr (steradian)
-
-
-
Izunlik
m (меtr)
km
cm
mm
μm
nm
-
-
Маydon
m
2
km
2
dm
2
cm
2
mm
2
-
-
Hajm sigdiruvchanlik m
3
dm
3
cm
3
mm
3
1 (L) (litr)
hl(mL)
dl (dL)
cl (cL)
ml (mL)
Vaqt
s (секунд)
ks
ms
μs
ns
d (sutka)
h (soat)
min minut)
-
61
1
2
3
4
5
Теzlik
m/s
-
-
km/h
Теzlanish
m/s
2
-
-
-
II qism. Davriy va u bilan bog`langan hodisalar
Davriy jarayonning
chastotasi
Hz (gers)
THz
GHz
MHz
kHz
-
-
Аylanish chastotasi
s-
1
-
min
-1
-
III qism. Мехanika
Маssа
kg
(kilogramm)
Mg
g
mg
μg
t (tonna)
Mt
kt
dt
Chiziqli zichlik
kg/m
mg/m
g/km
-
-
Zichlik (маssа
zichligi)
kg/m
3
Mg/m
3
kg/dm
3
g/cm
3
t/m
3
kg/1
g/ml
g/1
Harakat miqdori
kg•m
2
/s
-
'
-
Harakat miqdori –
ning momenti
kg•m
2
/s
-
-
-
Inetsiya momenti
(dinamik inetsiya
momenti)
kg•m
2
-
-
-
Kuch, og`irlik
N (nyuton)
MN
kN
mN
μN
-
-
Kuch мomenti
N•m
MN•m
kN•m
mN•m
μN•m
-
-
Bosim
Ра (
GPa
МРа
kPa
mPa
μРа
-
-
Normal kuchlanish;
Urinma kuchlanish
Ра
Gpa
МРа
kPa
-
-
Dinamik
qovushqoqlik
Pa•s
mPa•s
-
-
Kinematik
qovushqoqlik
m
2
/s
mm
2
/s
-
-
62
1
2
3
4
5
Sirt tarangligi
N/m
mN/m
-
-
Energiya, ish
J (жоуль)
TJ
GJ
MJ
kJ
mJ
-
-
Quvvat
W (ватт)
GW
MW
kW
mW
μW
-
-
IV qism. Issiqlik
Теrmodinamik
temperatura
К (kelvin)
MK
kK
mK
μK
-
-
Tselsiy temperaturasi
°С (Tselsiy
gradusi)
-
-
-
Temperatura
oralig`i
К
°С
-
-
-
Harorat koeffitsienti
К
-1
-
-
-
Issiqlik, issiqlik
miqdori
J
TJ
GJ
MJ
kJ
тJ
-
-
Issiqlik oqimi
W
kW
-
-
Issiqlik
o`tkazuvchanlik
W/(m•K)
-
-
-
Issiqlik uzatish
koeffitsienti
W/(m
2
•K)
_
-
-
Issiqlik sig`imi
J/K
kJ/K
-
-
Solishtirma issiqlik
sig`imi
J/(kg• K)
kJ/(kg•K)
-
-
Entropiya
J/K
kJ/K
-
-
Solishtirma
entropiya
J/(kg•K
)
kJ/(kg•K)
-
-
Solishtirma
issiqlik miqdori
J/kg
MJ/kg
kJ/kg
-
-
Faza
o`zgarishining
solishtirma
issiqligi
J/kg
MJ/kg
kJ/kg
-
-
63
1
2
3
4
5
V
QISM
.
Elektr magnetizm
Elektr toki, elektr
tokining kuchi
А (amper)
kA
mA
μА
nA
рA
-
-
Elektr zaryadi
(elektr miqdori)
С (kulon)
kC
μС
nC
рC
A•h
(amper-soat)
-
Elektr zaryadining
fazoviy zichligi
С/т
3
C/mm
3
MC/m
3
C/cm
3
kC/m
3
mC/m
3
μС/т
3
-
-
Elektr
zaryadining sirtqi
zichligi
С/m
2
MC/mm
2
C/mm
2
C/cm
2
kC/m
2
mC/m
2
μС/m
2
-
-
Elektr
maydonining
kuchlanganligi
V/m
MV/m
kV/m
V/mm
V/cm
mV/m
μV/m
-
-
Elektr kuchlanishi
elektr potentsiali, elektr
potentsiallar farqi, elektr
yurutuvchi kuch
V (volt)
MV
kV
mV
μV
nV
-
-
Elektr siljish
С/m
2
С/сm
2
kC/cm
2
mС/m
2
μС/m
2
Elektr siljish oqimi
С
МС
kC
mС
Elektr sig`imi
F (farad)
mF
μF
nF
pF
fF
aF
Lielektrik singdiruvchan-
lik доимийси
F/m
pF/m
64
Do'stlaringiz bilan baham: |
