O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi navoiy davlat konchilik instituti navoiy viloyati o`rta maxsus kasb hunar

 
 
 20-shakl. Diplom ishi (loyihasi) mulohaza blankasi namunasi
 
Н А М У Н А 

---

49 
Ilova A. O`zbekiston Respublikasining o`lchashlar birliligini ta'minlash
davlat tizimi KATTALIKLAR BIRLIKLARI. 
 
 
O`zbekiston Respublikasining o`lchashlar birliligini ta'minlash davlat 
tizimi kattaliklar birliklari quyidagi jadvallarda keltirilgan birliklari tizimi 
asosiy, asosiy-hosilaviy, maxsus nomli-hosilaviy, ruxsat etilgan tizimdan 
tashqari, ayrim nisbiy va logarfik kattaliklar, vaqtincha qo`llaniladigan-ruxsat 
etilgan tizimdan tashqari va SI ning o`nli-karrali hamda ulushli birliklarning 
nomlari va belgilanishini hosil qilish uchun foydalaniladigan ko`paytuvchi 
hamda old qo`shimchalari birliklaridan tashkil topgan va keltirilgan.
 
1-jadval. Xalkaro birliklar tizimining (SI) asosiy birliklari 
Каttalik 
Birlikк 
Nomi 
O`lchamligi 
Nomi 
Belgisi 
Тa
`
rifi 
Uzunlik
L
Меtr
m
Меtr bu yorug`lik 1/299792458 s vaqt 
оralig`ida vakuuмdа bosib o`tadigan маsofa 
{XVII O`ТBK
Х)
(1983 y.), 1-qаror]
Маssа М 
Кilog-
ramm
kg 
Kilogramm bu massa birligi bo`lib 
xalqaro kilogramm-prototipining massasiga 
teng [I O`TBK (1889 y.) va III O`TBK
(1901 y.)] 
Vаqt
Т
Sekund s
Sekund bu tseziy- 133 atomi asosiy 
xolatining ikki o`ta nozik satxlari orasidagi 
bir-biriga 
o`tishiga 
muvofiq 
keladigan 
nurlanishning 9 192 631 770 davridir [XIII 
O`TBK (1967 i.), 1-qaror] 
Elektr 
toki 
(elektr 
tokining 
kuchi)
I
Амper
А
Amper bu vakuumda bir-biridan 1 m 
oraliqda joylashgan, cheksiz uzun, o`ta 
kichik dumaloq ko`ndalang kesimli ikki 
parallel to`g`ri chiziqli o`tkazgichlardan tok 
o`tganda o`tkazgichning har 1 m uzunligida 
2• 10
-7 
N ga teng o`zaro ta'sir kuchini hosil 
qila 
oladigan 
o`zgarmas 
tok 
kuchi 
[O`TXKX
) 
(1946 y. ) 2-qaror, IX O`TBK 
(1948 y.) ma'qullangan]. 
Теrmodi-
namik 
harorat

Kelvin
К
Kelvin bu termodinamik harorat birligi 
bo`lib, 
u 
suvning 
uchlanma 
nuqtasi 
termodinamik 
haroratining 
1G`273,16 
qismiga teng [XIII O`TBK (1967 y.) 4-
qaror]

---

50 
1 
2 
3 
4 
5 
Моdda 
мiqdori
N
Моl
mol
Mol bu massasi 0,012 kg bo`lgan uglerod-
12da qancha atom bo`lsa, o`z tarkibiga 
shuncha 
elementlarini 
olgan 
tizimning 
modda miqdo ridir. Molni tadbiq etishda 
elementlari guruhlangan bo`lishi lozim va 
ular atom, molekula, ion, elektron va boshqa 
zarrachalar guruhlaridan iborat bo`lishi
mumkin [XIV O`TBK (1971 y). 3-qaror] 
Yorug`lik 
kuchi
J
kandela cd
Kandela bu berilgan yo`nalishda 540• 1012 
Hz chastotali monoxramatik nurlanishni 
tarqa-tuvchi va shu yo`nalishda energetik 
yorug`ik kuchi 1G`683 WG`sr ni tashkil 
etuvchi manbaning yorug`lik kuchidir. [XVI