Fan: Amaliy informatika Ma’ruza: 24 soat Amaliyot

Axbortni kodlashtirish. Axbortni xabarga aylantirish usullaridan biri – uni 

moddiy tashuvchi vositasiga yozishdir. Bunday  yozish jarayoni kodlashtirish, deb 

yuritiladi. Agar kompyuter texnikasidan foydalanish uchun mo‗ljallangan moddiy 

tashuvchilardan  foydalanilsa,  u  holda  ma‘lumotlar  bilan  ishlashga  to‗g‗ri  keladi. 

Bu  holda  axborotni  saqlash,  ishlash,  uzatish  va  kiritishni  avtomatlashtirish 

maqsadida  ularni  shartli  belgilarga  aylantirish  axborotlarni  kodlashtirishni 

angalatadi.  

 

O‘lchashning asosiy turlari. 

O‗lchash usullarini to‗rt xilini ko‗rsatib o‗tish mumkin: bevosita o‗lchashlar; 

birgalikda  o‗lchashlar;  bilvosita  o‗lchashlar;  bir  vaqtning  o‗zida  bir  necha 

kattaliklarni  o‗lchashlar.  Bevosita  o‗lchashlar.  Bunda  o‗lchanayotgan  kattalik 

qiymati bevosita tajriba natijasida aniqlanadi. Aslida o‗lchashning aynan shu xili - 

xaqiqiy  o‗lchash  hisoblanadi,  qolgan  usullar  esa  shu  usullarning  bir  necha  xilini 

qo‗llab  amalga  oshiriladi.  Bevosita  o‗lchash  natijasida  birinchi  navbatda  o‗lchov 

tizimining  asosiy  birliklari  hisoblangan  va  oddiy  o‗lchamga  ega  bo‗lgan  fizik 

kattaliklarning  son  qiymatlari  aniqlanadi.  Bevosita  o‗lchashlarni  o‗tkazish  uchun 

ko‗p vaqt va yuqori malaka talab qilinmaydi. Birgalikda yoki qo‗shma o‗lchashlar 

---

deb,  bir  vaqtning  o‗zida  ikki  yoki  undan  ortiq  har  xil  o‗lchamga  ega  bo‗lgan 

kattaliklarni  o‗lchashga  aytiladi.  Bu  xildagi  o‗lchashlar  tadqiq  qilinayotgan 

tizimning tavsiflaydigan har hil kattaliklar orasidagi bog‗lanishlarni aniqlash uchun 

amalga  oshiriladi.  Qo‗shma  o‗lchashlar  ilmiy  tadqiqodlarning  asosini  tashkil 

qiladi.  Masalan:  yarimo‗tkazgichlarning  qarshiligi  ularning  temperaturasiga 

qanday  bog‗langanligini  tekshirish  uchun  tayyorlangan  qurilmaning  blokli 

chizmasi 2–rasmda keltirilgan.