Fan: Amaliy informatika Ma’ruza: 24 soat Amaliyot

4. Axborotlarni kodlash usullari. Kodlarni turlari. 

 

Axborotni kodlash. Kodlash tizimining usullari. 

Axborot  ishlanishida  qulaylik  va  samaradorlikni  ta‘minlash  maqsadida 

ob‘ekt  nomini  shartli  belgi  bilan  almashtirish  uchun  kodlash  tizimi  qo‗llaniladi.  

Kodlash tizimi – ob‘ektlarni kodli belgilash qoidalari majmuidir. Kod harf, raqam 

va  boshqa  simvollardan  tashkil  topgan  alfavit  asosida  qurilada.  Kodni 

harakterlovchi  tushunchalar  –  uning  uzunligi  va  strukturasidir.  Kod  uzunligi 

koddagi  o‗rinlar  (pozitsiyalar)  sonini,  kod  strukturasi  –  koddagi  simvollarning 

joylashish  tartibini  belgilaydi.  Ob‘ektni  kodli  belgilash  muolajasi  kodlash  deb 

ataladi.  Kodlash  tizimida  quyidagi  ikkita  guruh  usullarini  ko‗rsatish  mumkun: 

kodlashning klassifikatsion va ro‗yxatga oluvchi tizimi. 1-rasmda turli usullardan 

foydalanuvchi kodlash tizimi keltirilgan. 

Klassifikatsion 

kodlash. 

Klassifikatsion 

kodlash 

ob‘ektlar 

klassifikatsiyalanganidan  so‗ng  ishlatiladi.  Ketma  –  ket  va  parallel  kodlash 

farqlanadi.  Ketma-ket  kodlash  ierarxiyali  klasifikatsion  strukturalar  uchun 

ishlatiladi.  Unig  moxiyati  quyidagicha:  avval  1-bosqichning  yuqori  guruhi  kodi, 

keyin  2-bosqich  guruhi  kodi,  so‗ngra  3-bosqich  guruhi  kodi  va  hakazo  yoziladi. 

Natijada har xil xonasi ierarxiyali strukturaning har bir bosqichida ajratilgan guruh 

xususidagi  axborotga  ega  bo‗lgan  kodlar  kombinatsiyasi  xosil  bo‗ladi. 

Kodlashning  ketma–ketli  tizimi  klassifikatsiyasining  ierarxiyali  tizimiga  oid 

afzalliklari va kamchiliklariga ega.  

---