Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

1 Голубков Е.П.  Основы маркетинга.  Учеб.  изд.  2-е  перераб.  и доп.-М.:Финпресс,
2003.

---

baholash uslubi intuitiv va analitik uslubni o’z ichiga oladi. Intuitiv uslublarga 
ekspertlami  jalb  qilishga,  amalda  bashorat  qilish  obyektini  rivojlantirish 
jarayonlarini aniqlash hamda shaxsiy eruditsiya va tuyg’u vositasida kelgusidagi 
o’zgarishni baliolashga asoslangan uslublar kiradi. Analitik uslublarga bashorat 
qilish  obyektini  tadqiq  qilish  jarayoni  modelini  mantiqan  tahlil  qilishga 
asoslangan  usullari  kiradi.
Bozor  kon’yunkturasini  bashorat  qilishda  ekspert  baholash  uslublari, 
ayniqsa,  intuitiv  uslublar  keng  qo’llaniladi.
3.  Ekstropolyatsiya  uslubi.  Ekstropolyatsiya  uslublari  bozor 
kon’yunkturasining turli ko’rsatkichlari va xususiyatlarini bashorat qilishda 
qo’llaniladi. Ekstropolyatsiya formalar yoki jarayonlaming kelgusidagi holati 
qonunlari,  nazariyalari  hamda  tajribasini  keng  yoyishni  taqozo  qiladi, 
ya’ni  bu  holda  ekstropolyasiya  bashorat  qilish  amalga  oshirilayotgan 
obyektning  ilgarigi  rivojlantirish  tendentsiyalariga  tayanadi.
Ekstropolyatsiyaning  bozor  tadqiqotlarida  qo’llaniladigan  asosiy 
modellaridan bin -  bu trend modelidir. Trend modellari jarayonlami vaqtga 
nisbatan  o’zgarishning  asosiy  yo’nalishlarini  ko’rsatadi.
4.  Ekonometrik  modellar.  Ekonometrik  modellar  iqtisodiy jarayonlar 
param etrlarining  stoxastiklarini  n azarda  tu tg an   holda  bozor 
kon’yunkturasining  turli  ko’rsatkichlari  o ’rtasidagi  o’zaro  aloqalar  va 
proportsiyalami miqdoriy bayon qiladigan regression va balans tenglamalari 
tuzish orqali  ifodalanadi.  Ekonometrik modellash bozor kon’yunkturasini 
bashorat  qilishda  keng  qo’llaniladi.  Ular  ishlab  chiqarish  va  unga  ta’sir 
ko’rsatuvchi  omillar,  bozordagi  narxlar  darajasi,  raqobat  va  unga  ta’sir 
ko’rsatuvchi omillar; iste’molchilaming ehtiyojlarini tahlil qilish, marketing 
tadbirlarini  amalga  oshirish  va  unga  ta’sir  qiluvchi  omillar  o’rtasidagi  va 
boshqa jarayonlar o’zgarishni matematik modellar yordamida tahlil qilishga 
hamda bashorat qilishga yordam beradi. Ekonometrik modellaming xususiy 
holi  korrelyatsion va  regression modellashdir.1
Bozor  kon’yunkturasini  tahlil  va  bashorat  qilish  natijalari  firmaning 
marketing -reja tuzishda yoki firmaning bozordagi butun faoliyatini tartibga 
solishda va boshqarishda keng qo’llaniladi.
Qisqa  xulosalar
Bozor  kon’yunkturasi  — bu  ma’lum  bir  vaqtda,  ma’lum  bir  hududda 
talab  bilan  taklif o’rtasidagi  nisbatdir.