Toshkent davlat iqtisodiyot untversiteti m. S. Qosimova, M. A. Yusupov

7.4.Bozor  kon’yunkturasini  bashorat  qilish  uslublari
Umuman  bashoratni  aniqlash  ma’lum  obyektning  bo’lajak  holatini, 
ilmiy asosda obrazini yaratish demakdir.
Tovarlar bozori bashoratini aniqlashda quyidagi talablar e’tiborga olinishi 
shart:1
1 
.Kelajakda bozor kon’yunkturasiga ta’sir etuvchi omillami hisobga olgan 
holda ilmiy asoslangan,  ishonchli va tizimli  yondashish.
2. 
Bashoratni  aniqlashda bir necha variantlardan  foydalanish,  ulaming 
natijalari  bir  xil  yoki  yaqin  bo’lishi.
3  Ishlatilgan  uslublaming  ilmiy  asosi  yetarli  bo’lishi.
4.Xulosalarni  aniq  va  ravon  tilda,  ayniqsa  qaror  qabul  qiluvchilarga 
tushunarli  ishlanganligi.
5.Bozor  kon’yunkturasi  istiqboli  o’z  vaqtida  aniqlanishi  va  korxona, 
assotsiatsiya,  kompaniya va vazirliklar ishini boshqarishda qo’llaniladi.
Bozor kon’yunkturasini  iqtisodiy tanglikqa yo’liqmaslik, muvozanatiga 
erishish  sharti  hisoblanadi.
Bozor  kon’yunkturasini  bashorat  qilish  uslublarini  to’rtta  katta  sinfga 
bo’lishimiz  mumkin.
1.  Faktografik  uslublar.  Bu  bashorat  qilishning shunday uslubiki,  unda 
o’tgan  davrda  bo’lib  o ’tgan  haqiqiy  omillardan  axborotli  asos  sifatida 
foydalaniladi.  Bu  ma’lumotlar  miqdor  va  sifat  xarakteriga  egadir.  Bozor 
kon’yunkturasini  bashorat  qilishning faktografik  uslublari  o’z  navbatida  3 
to’rga  bo’linadi.  Birinchi  turi  ekstropolyatsiya va  interpolyatsiya uslublari 
yig’indisidan iborat bo’lib, bu turdagi modellar uchun chiziqli fimksiyalami 
tuzishda  boshlang’ich  axborotdan  foydalanish  xarakterlidir.  Ikkinchi  turi 
statistik  uslublar  bo’lib,  ular  ikki  va  undan  ortiq  o’zgaruvchan  bashorat 
qilish ob’ektlarining o’zaro aloqalarini tadqiq qilishda qo’llaniladi. Uchinchi 
turi  mazkur  obyektlarning  kelgusidagi  rivojlanishini  shunga  o’xshash 
obyektlaming rivojlanish qonuniyatlari bo’yicha tadqiq qilishga asoslanadi.
2.  Ekspert  uslublar  u  yoki  bu  sohadagi  mutaxassis-ekspertlaming  fikr 
va  mulohazalarini  qayta  ishlashga  asoslanadi.  Bashorat  qilishning  ekspert