У з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о лий ва урта м а Х с у с т а ъ л и м ва зи рл и ги



Download 13,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/134
Sana24.02.2022
Hajmi13,41 Mb.
#201887
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   134
Bog'liq
33yangivaengyangidavrgarbyevrfalpdf

1 Уша асар. 215-бет.
г Уша асар. 216-бет.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Прагматизм асосчиси Чарлз Сандерс Пирс 1839 йилда 
Америкада тутлган ва шу ерда ижод килган. Пирс АКД1 да 
факатгина файласуф булибгина кщмай, уз даврида фаннинг 
астрономия, математика, химия, логика каби сохаларини х,ам 
ривожлантирган.
Пирс семантикага хам асос солган. У шунингдек, рамзий 
мантик, ривожига хам катта хисса кушди ва математикада топо­
логия сохасида Пирс Листинг назариясини кашф к,илди.
Прагматизм фалсафасида Пирс Декартнинг фалсафий 
карашидаги «умумий методологик шубха» таълимотини атрофлича 
танкид килади. Бу танкид Пирснинг 1868 йили «Спекулятив 
фалсафа журнали»да нашр килинган илк маколаларида уз акси- 
ни топган.
Пирс Декартнинг куйидаги уч асосий тамойилини катъиян 
танкид остига олади: методологик шубха, интуиция ва хакикат 
мезонининг равшан ва аник гоялар сифатида намоён булиши 
хакидаги карашларини инкор килади.
Декарт фалсафасида асос килиб олинган умумий шубхала- 
ниш таълимоти хакикий билимнинг мутлок ва ишонарли неги- 
зини яратиш учун илгари сурилган эди. Шунингдек, Декартнинг 
бу услуби нуфузли шахслар фикрига кур-курона эргашишга, 
хурофотларга, кенг таркалган оммавий фикрларга, кур-курона 
эътикодга карши каратилган эди. Декарт ташки оламнинг объек­
тив мавжудлигига хеч шубха килмаган булса хам, унинг 
борлигининг мантикий асосларини ахтарди.
Пирснинг фикрича, хар нарсадан шубха килиш Декарт айт- 
ганидек, осонликча булмайди. Инсон хаётида шубхаланмайди- 
ган ходисалар ва нарсалар кам эмас. Уларнинг борлигидан 
шубхаланиш хаётий тажрибага тугри келмайди.
Пирс тафаккурни Декартдан бошкача тушуниб, уни инсон­
нинг ички рухий холатига, ишонч ва эътикодига боглайди. Декарт 
учун тафаккурда гояларнинг мантикий 
богланиш и 
борликдаги 
нарсаларнинг богланишини акс эттиради. Фикр ва тушунчалар 
нарсаларнинг инъикосидир. Пирс учун фикрларнинг мантикий 
боЕланиши 
узининг инъикос сифатидаги ахамиятини йукотади, 
у уз диккатини гояларни боклаб турувчи ички конуниятларга 
Каратади.
Пирс учун гоялар бокианишининг ички конуниятлари таш­
ки оламдаги объектларга эмас, балки улардан ташкаридаги 
«трансцендентал борлик»ка богланади. Трансцендентал объект- 
нинг борлигини исботлаб булмайди, лекин биз уни борлигига 
ишониб, шунга асосланган тарзда иш юритишимиз керак. Биз­
нинг фикримизнинг тугри ва нотугри йуналишда ривожланиши 
шу трансцендентал объектга бориб такалади. Пирснинг фикрича, 
хеч кандай 
f o h
нарсаларни акс эттириб, улар хакида мутлок 
билим бермайди. Унинг учун, гоялар, фикрлар билим эмас, 
балки нарсалар борлигини курсатувчи белгилардир. Белгиларнинг
www.ziyouz.com kutubxonasi


узи х,ам талк^ин килинишга ва уларнинг ички маъносини очишга 
мухтождир. Бу белгиларнинг маъносини улардан юк,ори даражада 
турган бошка белгилар очиб беради. Уз навбатида бу юкоридаги 
белгилар, улардан хам юкорида турган бошка белгилар томони­
дан талкин кдлинади ва бу жараён чексиз булиб, унинг на 
бошлангич асоси, на охирги нуктаси бордир. Шунинг учун хам 
Пирс бошлангич билимларни тан олмайди.
«Трансцендентал объект» белгилар оркали тушунтирилган 
билим жараёнидан четда колади. Белгиларнинг мохиятини очиб 
бериш масаласи кейинчалик Пирс томонидан хакикат, ишонч 
ва билим хакидаги таълимотида хал килинди.

Download 13,41 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   134




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish