Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

2.7. Iqtisodiy tahlilda o‘rtacha miqdorlardan foydalanish 

 

Iqtisodiy  tahlilda  xususiydan  umumiyga,  tasodifdan  qonuniyatga 

o‘tishda  mutlaq,  nisbiy  ko‘rsatkichlar  bilan  birgalikda  o‘rtacha 

miqdorlar  asosida  voqeliklarni  o‘rganish  ham  muhim  rol  o‘ynaydi, 

chunki,  ushbu  usulda  bir  xil  turdagi  yalpi  ya’ni  ko‘p  sonli  iqtisodiy 

voqeliklar  matematik  hisob-kitoblar  bilan  yagona  o‘rtacha  miqdorga 

keltiriladi.  Bu  jarayonda  bir  turdagi  yalpi  voqeliklarni  o‘ziga  xos 

xususiyati  hamda  jihatlariga  jiddiy  e’tibor  qaratiladi,  chunki, 

voqeliklarni  har  tomondan  bir  xil  bo‘lishi  bu  borada  kelib  chiqishi 

mumkin  bo‘lgan  tasodifiy  holatlarni  oldini  oladi.  Natijada  o‘rtacha 

miqdorlarning  aniqligi  yanada  oshadi.  O‘rtacha  miqdorlarni  keltirib 

chiqarishda zaruriyat yoki talabga ko‘ra turli xil hisob-kitob shakllari – 

o‘rtacha  arifmetik,  o‘rtacha  kvadratik,  o‘rtacha  xronologik,  o‘rtacha 

geometrik  va  shu  kabilardan  foydalaniladi.  Bir  turdagi  ko‘p  sonli 

voqealarni o‘rtacha miqdori va ularni o‘zgarishini bilish o‘rganilayotgan 

iqtisodiy  jarayonlar  rivojlanishining  umumiy  yo‘nalishi  hamda 

qonuniyligini aniqlashda muhim ahamiyatga ega. 

IT da turli o‘rtacha miqdorlar qo‘llaniladi. Ular quyidagilardir (16-

jadval):  

---

 

75

 16-jadval