Ma'ruza matni doc

Илонлар туркуми –Ophidia қадимги калтакесаклардан келиб чиққан. Ўз 
аждодларидан оёқларининг бўлмаслиги, тананинг чўзинчоқлиги, қовурғалар 
сонининг ошганлиги, ўлжаларини бутунлай ютишлари билан ажралиб туради 
(жағлари бир - бири билан ҳаракатчан бирикканлиги туфайли танасидан 2-2,5 
марта баробар катта ва йирик ўлжани ҳам юта олади). Илонларда ўрта қулоқ ва 
ноғора пардаси йўқолган.
Ҳозирги вақтда илонларнинг 2000 дан ортиқ тури маьлум. Уларнинг тана 
узунлиги бир неча см дан 10 - 13 м гача (тўрсимон питон, анақонда) етиши 
мумкин.
Ўзбекистон ҳудудида 6 тур заҳарли илон учрайди:
1) кўзойнакли ёки капча илон – Naja naja - у нерв системасига таьсир 
этувчи кучли заҳар ажратади. Ушбу илон тури Қашқадарё, Сурхондарё, 
Самарқанд, Жиззах вилоятларининг тоғли туманларида учрайди;
2) чўл қора илони;
3) кўлвор илон; 
4) чарх илон ёки эфа. Бу илонлар заҳри қон ва бошқа тўқималарга таьсир 
этади;
5) чинқироқ илонлар оиласига мансуб оддий қалқонсимон илон –
Ankistradon halus турли биотопларда, тоғолди зоналарда, чўл ва ўтлоқларда 
учрайди. Бошқа заҳарли илонлардан у думини тез-тез тебратиши ва 
натижада ҳуштакка ўхшаган товуш чиқариши билан ажралиб туради;
6) ўқ илоннинг заҳарли бези озиқ тишига очилади, шу сабабли у заҳар 
сола олмайди, у нозик танага эга, елка томонида очиқ ва қуюқ кулранг йўллар 
бўлади.
Заҳарли илонларнинг заҳридан тиббиётда дорилар тайёрлашда 
фойдаланилади. Илон заҳридан тайёрланган ёғлардан радикулит (нерв 
шамоллаши) касалликларини даволашда кенг қўлланилади.
Ўзбекистон 
Фанлар 
Академиясининг 
зоология 
институти 
серпентариясида қора илон, кузойнакли илон, қалқонтумшуқ илон ва эфа — 
чарх илонлар боқилади ва улардан заҳар «соғиб» олинади.
Ҳамелеонлар туркуми 100 га яқин турга эга. Улар тропик Африка 
мамлакатларида, Мадагаскар оролларида, Жанубий ва Ғарбий Осиёда, Жанубий 
Европада учрайди. Улар, асосан ўрмонлардаги дарахтларда яшашга мослашган, 
шунга кўра оёқлари ва думлари ўзгача
тузилган. Уларнинг бир кўзи олдинга, 
иккинчиси буралиб орқага қараган, ранглари муҳит рангига қараб ўзгариб 
туради, ўлжаларини узун тиллари 
ёрдамида тутиб олади.