Ma'ruza matni doc

12.2 - савол. Судралиб юрувчилар ёки рептилиялар синфи - Reptilia 
Судралиб юрувчи ҳайвонлар бундан тахминан 200 млн. йил олдин тошкўмир 
даврининг охирида иқлимнинг кескин ўзгариши (қуруқ ва иссиқ келиши) 
оқибатида амфибиялардан келиб чиққан ҳақиқий қуруқликда яшашга мослашган 
умуртқалиларнинг биринчи синфидир. Айрим систематик гуруҳлари ичида 
сувда яшашга қайта мослашиш рўй берган бўлсада, улар кўпайиш (тухумларини 
қўйиш) мақсадида қуруқликка чиқади. Амфибияларда эса бунинг тамоман 
тескариси кузатилади.
Рептилияларни қуруқликда яшашга мослашиб, аждодларига нисбатан яхши 
тараққий қилишига, яьни биологик прогрессга эришишга уларда пайдо бўлган 
бир қатор янги белгилар имкон беради. Уларга қуйидагиларни кўрсатиш 
мумкин: 1) муртакни қуруқликда ривожланиши учун тухумларини мустаҳкам 
қобиққа – пўчоққа ўралиши ва эмбрионал тараққиёт даврида вақтинчалик жуда 
зарур эмбрионал органлар - амнион ва аллантоисни пайдо бўлиши. 2) қон 
айланиш системаларини бир мунча такомиллашиши ва танада тўлиғича аралаш 
бўлмаган, яьни бирмунча тоза қоннинг оқиши, айрим систематик гуруҳларида 
юрак қоринчасини чап ва ўнг қисмларга ажралиши, 3) нафас олиш 
органларининг прогрессив тараққий этиши ва ўпкаларни танани кислородга 
бўлган эҳтиёжини тўлиқ қондириши 4) нерв системасининг такомиллашиши, 
бош мия пўстлоғининг ривожланиши 5) териларида ҳимоя вазифасини ўтовчи 
шох тангачалар ва қалқонларнинг пайдо бўлиши.
Судралиб юрувчилар қуруқликда яшовчи барча умуртқалиларнинг бош 
томири ҳисобланади, чунки улардан қушлар ва сут эмизувчилар келиб 
чиққан. 
Шундай қилиб, судралиб юрувчилар ҳақиқий қуруқликка мослашган 
умуртқалиларнинг биринчи синфи бўлиб, улар сув ҳавзаларидан анча узоқ 
масофаларда - қуруқликда яшаш ва кўпайиш имкониятига эга.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---