Тери танани ташқи томондан ўраб олган мураккаб орган

---

Тери танани ташқи томондан ўраб олган мураккаб орган 
х,исобланиб, организмнинг физиологик ва патологик ҳолатларида 
муҳим вазифани ўтайди. Тери иккп асосий қаватдан туради: 1. Тери 
устки эпидерма қавати (бу беш -базал, тиканакли, доначали, 
ойнасимоп ва Myiyj қаватлардан тузил гаи). 2. Дерма -хусусий тери қавати 
- бу сургичсимон (pars papillaris) ва тўрсимон (pars reticylaris) қисмлардан 
туради. Тери ости ёг қаватига гиподерма дейилади. Терининг 
морфологик ва физиологик тузил мши тукилгандан то балогатга 
етгунча такомиллашиб боради. 
Ҳомилаликни эрта даврларида тери устки эпидерма қавати 
бир қават яссиланган ҳужайралардан туриб, 5-7 ҳафталаридан эса мкки 
қатлам тузилишга эга бўлади. Унинг ички базал қатламдап 
эпидермиснинг ко л гам катламлари ривожланади. Устки 
перидерма қатлами ҳомиланинг 6 ойлигидан ажралиб, тернии 
қоплаб турувчи мойсимон модда қисмини ташкил қилади. 
Ҳомилаликда терм ёш кўрсаткичи бўлиб ҳам хизмат қилади. 
Чуноичи, тери бурмалари ҳомилапикиииг 32-34 ҳафтасида оёқ кафтини 
юкори қисмида кўдаланг йўналишлар пайдо бўади. 37 ҳафтасида 
бурмалар оёқ кафтини 2/3 асосан юқори қисмнни, 40 ҳафтапикда эса 
оёқ кафтими ҳамма гозиим эгаллагам бўлади. 20 ҳафталик ҳомила 
баданининг ҳамма ерини момиқсоч (lanugo) қоплаган бўлиб, 33 
ҳафталикдан бу олди юз, кейин тана қўл-оёқкдан йўқолиб бориб, 
42 ҳафталикда елкада бироз қолганини ҳисобламаса, бутунлай йўқолиб 
кетади ҳисоб. 
Чақалокларда терининг мугуз қавати жуда юпқа бўлиб, 
тўрсимон тузилишга эга бўлади. У икки-уч қатор бир-бири билан 
мустахкам бирикмаган ҳужайралардан туриб, булар доимий равишда 
кўчиб, тўкилиб туради. Базал (асосий) қаватида эпителиал ҳужайралар 
қизғин бўлиниб кўпайиши ҳисобига мутуз қаватини тўкилган 
ҳужайралари ўрнини тўлдириб туради. Болани олти ойлигигача 
меланин доначалари микдорини камлиги кузатилиб, бу пигмент ҳосил 
бўлишини ҳали тараққий этмаганини кўрсатади. 
Терининг усти эпвдерма каватинииг қалинлиги янги туғилган 
чақалоқ ва эрта ёшли болаларда 0,15-0,25 миллиметрга, катта 
кишиларда эса 0,25-0,36 миллиметрга тенг бўлади. Терининг устки 
қаватининг ҳамда хусусий тери қавати орасидаги базал мембрана пардаси 
яхши тараққий этмаган, жуда нозик, майин бўлиб, унда бириктирувчи 
эластик тўқималар яхши ривожланмаганлиги сабабли терининг 
эпидерма ва дерма қавати бир бири билан жуда кучсиз бириккан 
бўлади. Катта кишиларда эса базал мембранасининг бириктирувчи 
эластик 
тўқималари 
яхши 
ривожланганлиги 
сабабли 
тери 
қаватларининг 
бир-бири 
билан 
мустахкам 
богланиши 

---

таъминланган бўлади. 
Терининг хусусий қаватида, юзада сўрғичсимон қават, чуқурроқда 
тўрсимон ретикуляр қават жойлашган бўлади. Тери хусусий қавати 
асосини бириктирувчи тўқима ташкил килиб, бу ҳомилаликда бир -
бири билан зич чатишиб кетган ва эгилувчанлигини таъминловчи 
коллаген ва эластик толалардан тузилган. Ҳомилаликда олдмн. 
коллаген 
толалар 
ривожланиб, 
эластик 
толалар 
кечрок, 
ҳомилаликнинг тўрт ёки беш ойлигидан аввал тўрсимон кейин 
сўргичсимон қаватларида тараққий этади. Бунда биохимик жараён 
тезкорлик суръат билан боради. Айниқса, гиалуронидаза ва гиалурон 
кислоталар тезкорлик жараёни уз навбатида ёш болаларда тери 
ўтказувчанлигини юқори бўлишига олиб келади. Ҳомилаликнинг 6 
ойига келиб бириктирувчи тўқиманинг коллаген ва эластик 
толапари бир-биридан аник ажралган ҳолда бўлади. Терининг 
гистологик тузил и ши 6 ёшда катталар тери тузилишига якинлашган 
бўлса ҳам, аммо ҳали коллаген толапари ингичка ва эластик толалар 
яхши ривожланмаган бўлади. 
Чакалоклар терисида кон томирлари юзада жойлашганлиги, 
капиллярлар ва уларнинг ўзаро тур ҳосил килиб қўшилиши кўп 
бўлади. Шунинг учун хам бир ёшгача бўлган болаларда терининг 
юмшок, нозик пушти рангда бўлиши кузатилиб, бу капиллярларнннг 
юзада кўплиги ва уларнинг узок, вақт кенг ҳолда сакланиши билан 
богликдир.