Ingeneriyasi

Fotosintetik  mikroorganizmlarning    asosiy  farqi  va  ustunligi  ham 
shundan iborat. 
 Fototrof mikroorganizmlar – ammiak, vodorod, oqsil moddalar va boshqa 
biopreparatlar  olish  uchun  istiqbolli  manbalardan  hisoblanadi.  Bu  guruhga 
kiruvchi mikroorganizmlar yaqin kelajakda gen muxandisligi yo„li bilan quyosh 
energiyasi asosida qurilajak yangi biotexnologiyalar yaratishda 24rga ahamiyat 

---

 
25 
kasb  etishi  turgan  gap.  Faqatgina  fototrof  mikroorganizmlarni  genetikasi  va 
molekulyar  biologiyasini  chuqur  bilmaslikgina  25rgan„nalishning  juda  sekin 
rivojlanishiga sabab bo„lib turibdi. 
Biotexnologiya uchun qulay manba, bu termofil mikroorganizmlar asosida 
yaratilgan  jarayonlardir.  Termofillar  yuqori  darajada  o„sadilar  (60-80
o
C), 
ba‟zilari  esa  undan  ham  balandroq  haroratda  110
o
C,  qaynoq  suv  chiqadigan 
manbalarda, ayniqsa 25rga 25rgan taglaridan otilib chiqadigan suvlarda 3000
o
C 
gacha  yashay  oladigan  mikroorganizmlar  topilgan.  Bunday  baland  haroratda 
boshqa  mikroorganizmlar  o„sa  olmasligi  aniq.  Termofil  mikroorganizmlar 
asosida  spirtlar,  aminokislotalar,  fermentlar,  molekulyar  vodorod  sintez 
qiladiganlari  ilmiy  adabiyotlarda  keltirilgan.  Termofillardan  foydalanish 
sterilizatsiyaga  ketadigan  xarajatlarning  pasayishiga  sabab  bo„ladi.  Bundan 
tashqari ularda (termofillarda) o„sish tezligi va metabolitik faollik mezofillarga 
nisbatan 1,5-2,0 barobar baland turadi.  
Termofillar hosil qiladigan fermentlar o„zlarining mo„„tadilligi bilan ajralib 
turadi. Masalan, Thermus caldophilus yoki Thermus aguaticus hosil qiladigan 
proteaza  fermenti  haroratga,  25rganic  erituvchilar,  oksidlovchilar,  detergentlar 
ta‟siriga o„ta chidamliliklari bilan ajralib turadilar. Shuning bilan bir vaqtda ular 
oddiy  haroratda  past  faollikka  egalar.  Masalan,  Thermus  caldophilus  dan 
ajratilgan proteazaning faolligi 20
o
C da 75
o
C ga nisbatan 100 marotaba pastroq. 
Fermentning  bu  xususiyati  juda  katta  ahamiyatga  ega,  masalan,  oziq-ovqat 
sanoatida.  Termofilllarni  yana  bir  afzal  tomoni  bioreaktorlarni  sovutish  bilan 
bog„liq.  
Termofillarni  o„stirish  uchun  ishlatiladigan  reaktorlar-fermentyorlar,  atrof 
muhit  haroratidan  bir  muncha  baland  haroratda  ishlashini  hamda  yuqori 
haroratda  issiqlikni  tez  o„tkazilishini  hisobga  olgan  holda,  bioreaktorlarni 
soddalashtirilgan  chizmalaridan  foydalanish  mumkin.  Xususan,  issiq  harorat  
beruvchi  uskuna,  aeratsiya,  aralashtirgich,  ko„pik  bosuvchi  uskunalari  ancha 

---

 
26 
soddalashgan  bo„lishi  mumkin,  bu  esa  ancha  mablag„  iqtisod  qilinishiga  olib 
keladi. 
Biotexnologik  jarayonlar  uchun  zarur    manbalarni  ajratish,  tanlash  juda 
muhim  bosqich  bo„lsada,  oddiy  tanlash  bilan  kerakli,  barcha  xususiyatlari 
(faolligi,  o„sish  tezligi,  texnologiyaga  mosligi,  mo„„tadilligi  va  h.k.)  to„g„ri 
keladigan mikroorganizmlarni topish o„ta mushkul masala. Shuning uchun ham 
tanlab  olingan  mikroorganizmlarning  ba‟zi  bir  xususiyatlarini,  uning  tabiatini 
kerakli  yo„nalishda  o„zgartirish  lozim  bo„ladi.  Buning  uchun  esa  seleksiya 
usullaridan 
foydalaniladi. 
Xuddi 
shu 
yo„llarni  qo„llash  natijasida 
mikroorganizmlarning  faolligi  o„n,  yuz  va  undan  ham  ortiqroq  ko„payishi 
mumkin.