Olish va ularni taxlil qilish usullari

etil  spirti,  xloroform  atseton  yoki  ularni  eritmalari  bilan  qayta  ishlash  kerak. 

Lipid va lipidmas komponentlar orasidagi bog‘larni qisman buzish uchun issiqlik va 

namli issiqlik bilan maydalangan mahsulotga ishlov berish kerak. Lipidlarni eng kо‘p 

ajratib olish uchun, ya’ni kimyoviy bog‘langan lipidlar bog‘larini uzish uchun yuqori 

---

 

9 

xaroratda spirtli ishqor eritmasida maydalangan material qayta ishlanadi. Bu xolatda 

ishqor  va  lipid  birikmasi  gidrolizga  uchraydi  va  ekstraktga  gidroliz  mahsuloti  ya’ni 

erkin yog‘ kislotalari ishqoriy metallar tuzlari kо‘rinishida о‘tadi. 

Moyli 

mahsulotdan 

olinayotgan 

lipidlarning 

tarkibi 

va 

miqdori 

yog‘sizlantirishga    tayyorlashga,  yog‘sizlantirish  usullari  va  shartlariga, 

ishlatilayotgan erituvchi turiga qarab kо‘p miqdorda о‘zgarishi mumkin. Urug‘lardagi 

asosiy lipid massasini erkin lipidlar tashkil etadi. Ular moyli  material bilan kuchsiz 

bog‘langan  bо‘ladi.  Moyli  xom  ashyoda  erkin  lipidlardan  tashqari  fiziologik  roli,  

kimyoviy  tuzilishi  va  tarkibi  har  hil  bо‘lgan  strukturali  lipidlar  ham  bor.  Strukturali 

lipidlar  urug‘larning  lipidmas  qismi  bilan  bog‘lagan,  bular  bog‘langan  va  kuchli 

bog‘langan lipidlar hisoblanadi. 

Ular ichida kо‘pgina muhim biologik birikmalar, fosfolipidlar, yog‘da eruvchi 

vositalar  (tokoferol,  vitamin  K),    provitaminlar    (karotinoid,  sterol),  yog‘da  eruvchi 

pigmentlar bо‘ladi. 

Qayta  ishlayotgan  urug‘larga  texnologik  ta’sir  natijasida,  moyli  materiallar 

tarkibidagi  struktura  lipidlari  va  lipidmas  qism  orasidagi  bog‘lanish  energiyasi 

kamayadi. 

Urug‘larga  xaroratning  ta’siri  struktura  lipidlari  bog‘larining 

kuchsizlanishiga  olib  keladi  va  ularni  oson  ajralib  chiqadigan  shaklga  о‘tkazadi. 

Ishlab chiqarishda presslash usulida yuqori bosim bilan siqish, ekstraksiya usulida esa 

organik erituvchilar ta’siridan foydalaniladi. Aksincha, erkin lipidlar texnologik qayta 

ishlanganda  oksidlanib  qisman  gidrolizlanib  qiyin  ajraladigan  xolatga  о‘tadi.  Bu 

lipidlar urug‘larni qayta ishlashda hosil bо‘ladigan qoldiq moyni tashkil qiladi. Moyli 

urug‘larda  va  ularni  qayta  ishlashda  xosil  bо‘lgan  mahsulotlarda,  tarkibida  moy 

bо‘lgan  material va yog‘  xamda  yog‘-moy  korxonalari  chiqindilari  tarkibidagi lipid  

miqdorini aniqlashning juda kо‘p usullari ma’lum. 

Ishlab  chiqarish  amaliyotida  moylilik  deganda  hamma  lipidlar  yig‘indisi 

tushiniladi,  ya’ni  triatsilglitserinlar  va  ularga  ergashib  keluvchi    moddalar 

(fosfolipidlar, 

karotinoidlar, 

sterollar, 

tokoferollar). 

Lipidlar 

yig‘indisini 

ekstraksiyalashda  kо‘pincha  dietilefirdan  foydalaniladi,  chunki  uning  qaynash 

xarorati  past  (35,