Filologiya fakulteti

oliy, otasin chaqqan va bu ogʻir jazolarga halal bermay deb uydan qochgan uning 

oʻzi”.

40

 Uning  soʻzlaridan  ma’lum  boʻladiki,  Edmund  otasini  shunday  baloga 

giriftor  qilib,  oʻzi  otasiga  achinganidan,  qilgan  ishidan    pushaymon  boʻlganidan 

emas,  oʻsha  ogʻir  jazoning  amalga  oshirilishiga  halal bermay  deb  uydan  qochadi. 

Edmundning noqobil va oʻz otasini oʻldirishga tayyor razil ekanligiga sabab uning 

                                                           

39

 Вилям Шекспир. “Қирол Лир” . - Т.: Ғофур Ғулом номидаги адабиёт ва санъат нашриёти,   1981 й. 117-б. 

40

 Вилям Шекспир. “Қирол Лир” . - Т.: Ғофур Ғулом номидаги адабиёт ва санъат нашриёти,   1981 й. 142-б. 

 

 

---

                                                                                      

                                                                                    38 

 

nikohsiz  dunyoga  kelganligiga  Shekspir  urgʻu  berib  oʻtadi.  Toʻgʻri,  u  otasini 

oʻldirmadi, yoki oʻldirtirmadi, lekin oʻlimdan ham ogʻir jazoga giriftor boʻlishiga, 

uning qoni toʻkilishiga  sababchi boʻldi. Bu esa padarkushlikning bir koʻrinishi edi.

 

Endi  esa  Maqsud  Shayxzodaning  tarixiy  haqiqatga  asoslangan  “Mirzo 

Ulugʻbek”  tragediyasiga  nazar  tashlaydigan  boʻlsak,  unda  temuriylar  davlatining 

tanazzul yoqasiga kelib qolgan, temuriy shaxzodalarning taxt uchun kurashlari avj 

olgan davr voqealari aks etadi.   

Unda asosan ota va bola munosabatlari va Ulugʻbek fojeasining sabablariga 

urgʻu  beriladi.  Asarda  Ulugʻbekning  nobakor  oʻgʻli  Abdulatifda  otasiga  boʻlgan 

nafrat  ildiz  ortib  ulgurgan  edi.  Abdulatif  oʻzini  voyaga  yetkazgan  buvisi 

Gavharshodbegim  va  padari  buzrukvori  Ulugʻbekka  nisbatan  mehrsiz  boʻlib 

ulgʻayadi.  Xudbinlik  va  toj-u  taxtga  oʻchligi  uning  tabiatida  bor  edi.  Bu  haqda 

tarixchi  olim  Samarqandiy  shunday  yozadi:  “Mirzo  Abdullatif    aslida  

oʻzgaruvchan  tabiatga  ega  boʻlib,   “mahdi  ulyo  Gavharshod  oqoga nisbatan  

behurmatlik    yoʻlini    tutib,    dushmanlik    tariqida    yurganligi    va    isyonga    jazm 

qilgan”.  Shaxzodaning  mana  shunday  tabiati  asarda  aks etadi va  Ulugʻbek Mirzo 

bilan  ziddiyatining  avj  olishiga  sabab  boʻladi.  Shu  orinda,  ota  oʻgʻil  oʻrtasida 

yuzaga kelgan kichik konfiliktga e’tiborimizni qaratamiz: 

 

 

 

U l u  gʻ b e k 

 

 

Bu taaddi bas qilinsin! Darhol, tamoman. 

 

 

Qishloq ahli qaytarilsin uy-uylariga! 

 

 

Qaytarilsin molu anjom darhol va mutalaq. 

 

 

 

A b d u l a t i f 

 

 

Amringizdan obroʻyimga isnod keladi!...

41

 

Koʻrinadiki, Abdulatif ham otasi, ham hukmdori boʻlgan otasining qaroriga 

keskin  va  qattiq  qarshilik  koʻrsatadi.  Oʻgʻlining  qilmishidan  va  soʻzlaridan  jahli 

chiqqan, 

Abdulatifning 

toju-taxtga 

oʻchligini 

faxmlagan 

Ulugʻbek 

uni 

valiahdlikdan ozod qilmoqchi boʻladi. Oʻz oʻgʻlining xalqqa nisbatan shavfqatsizlik 

qilayotganini koʻrib oʻgʻlining obroʻsini oʻylamay xalqqa yon bosishi Ulugʻbekning 

                                                           

41

 Мақсуд Шайхзода. “Мирзо Улуғбек”, - Т.: Ғофур Ғулом номидаги адабиёт ва санъати нашриёти, 1972-

йил.272 б. 

---

                                                                                      

                                                                                    39 

 

nafaqat farzandlarining otasi, avvalo, xalqning otasi ekanligi, uning odil shohligini 

koʻrsatib  beradi.  Pushti  kamaridan  boʻlgan  Abdulatifning  juda  koʻp  qilmishlarini 

kechirib kelayotgani quyidagicha ifodalanadi: