Toshkent davlat agrar untversiteti

7.
0 ‘ziga xos 
(multi -  
plikat-li)
18
Oqibatlarning kopligi va har xilligi, ulaming 
zanjirlik xususiyati ( masalan, portlash 
natijasida imoratning vayron boMishi, yong‘in 
sodir bo'lishi, yong‘in oqibatida 
kommunikatsiyalarning ishdan chiqishi; ularga 
munosib ilmiy-texnikaviy dasturlami va 
boshqalami rivojlantirishda sustlik yoki 
butunlay voz  kechishlik ).
Amerikalik tadqiqotchilar shuni ta’kidlashmoqdaki, sanoatdagi 
halokatlar  (avariyalar)  tomonidan  kelib  chiqqan  nomaqbul 
oqibatlar ommaning  yashash  faoliyatining  ijtimoiy strukturasiga 
xavf keltirgan  holatdagina  favquloddagi  holatga  aylanadi.  Shu 
munosabat  bilan  « 0 ‘ziga  xos»  yoki  multiplikativ  alomatlami 
ko‘rib  chiqish  muhim qiziqish  uyg‘otadi.  Bu  alomat  favqulodda 
holat  belgilarining  asosiylaridan  birini  o‘ziga  xos  xususiyatiga 
ko‘ra  ajratadi:  ko4p  tartibligi  va  ijtimoiy,  siyosiy,  ekologik, 
iqtisodiy,  p six olog ik   oq ibatlarning  xilm a  x illig i  shular 
jumlasidandir. Misol tariqasida Chemobl AESda bo‘lgan avariyani 
olamiz.  Avariya  natijasida  o ‘nlab  odamlar  halok  b o ‘ldi  va 
kasalxonalarga  yotqizildi.  Yuz  minglab  odamlarni  evakuatsiya 
qilishga  to‘g ‘ri  keldi  va  avariya oqibatlarini  tugatish uchun juda 
katta mablag‘  sarflandi (avariyadan keyingi birinchi to‘rt yil ichida 
10.5  mlrd.  rubl  sarf  qilildi).  Bu  vaqtda  yadroviy  energetikani 
rivojlantirish  bilan  bog‘liq  bo ‘lgan  ayrim  ilmiy-texnikaviy 
dasturlar  to ‘xtatilgan  yoki  umuman  taqiqlab  qo‘yilgan.  Atom 
elektrostansiyalarini  joylashtirish  bazasida,  shuningdek  ularga 
xizmat  k o ‘rsatuvchi  kadrlarni  tayyorlashda  yangi  yondashish 
dasturlari  ishlab  chiqildi.  Qayd  etilgan  chora-tadbirlar  davlat 
tomonidan  shu  maqsadlarga  moliya  va  moddiy  resurslariga 
ko‘proq  mablag4  sarflashni  talab  qildi.
176

---