Ўзбекистон республикаси олий

3. Атомистик лингвистика. Атомистик лингвистика диққат-эътиборини 
ҳар бир индивидуал тил бирликларининг тараққиётини, ўсишини алоҳида 
ўрганишга қаратади.
4. Структурал лингвистика. Структурал лингвистика тил системасидаги 
ички муносабат ва алоқаларни тадқиқ қилади.У тил системасининг 
структурал қатламлари (фонетик, лексик, морфологик, синтактик сатҳлари) 
орасидаги ўзаро табиий, зарурий боғлиқликларни, муносабатларни ўрганади.
5. Синхрон лингвистика. Синхрон лингвистика статик ва структурал 
лингвистика билан узвий боғлиқ бўлиб, тилнинг маълум бир даврдаги 
«қотган», «турғун» ҳолатини тасвирлашга хизмат қилади.
6. Диахрон лингвистика. Диахрон лингвистика динамик ва атомистик 
лингвистика билан узвий боғлиқ бўлиб, тилнинг тараққиёт, тил 
бирликларининг эса ривожланиш қонуниятлари ҳамда натижаларини 
ўрганади. 
7.Интралингвистика (ички лингвистика). Ички лингвистика тил бир-
ликларининг систем алоқасини, муносабатини экстралингвистик факторларга 
боғлиқ бўлмаган ҳолда ўрганади. Ички лингвистиканинг тадқиқот манбаи 
бўлиб фонология, лексикология ва грамматика ҳисобланади. 
8. Экстралингвистика (ташқи лингвистика). Ташқи лингвистика тил-
нинг тараққиёти ва вазифасини ижтимоий-сиёсий, ижтимоий-тарихий, этник, 
жўғрофий каби факторлар билан боғлиқ ҳолда ўрганади. Шунга кўра ушбу 
лингвистика тилни ижтимоий ҳодиса сифатида текширади.
9. Макролингвистика. Макролингвистика тилни кенг доирада, «катта 
ҳажмда» олиб, уни статистик усуллар асосида тадқиқ қилади. Аниқроғи, уш-
бу соҳа тилни статистик усуллар орқали таҳлил қилади.

---

147 
10. Микролингвистика. Микролингвистика тил системаси таркибидаги 
(структурасидаги) алоқалар, ўзаро муносабатлар ва қарама-қаршиликларни 
ўрганади.
11. Паралингвистика. Паралингвистика бевосита нутқ фаолияти билан 
боғлиқ бўлиб, нутқ жараёнида фикр ифодалаш билан бир вақтда юзага ке-
лувчи, сўзлашув нутқининг доимий ҳамроҳи бўлган қўл ва юз ҳаракатларини 
(имо-ишора, мимика), нутқнинг баландлиги, экспрессив-эмоционал бўёқ каби 
қатор жиҳатларни ўрганувчи соҳадир.