Diqqatning mohiyati mavzu: sodda psixik jarayonlar reja: Diqqatning mohiyati va xossalari

---

 

1. Diqqatning mohiyati 

4 MAVZU: SODDA  PSIXIK  JARAYONLAR   

 

Reja: 

1.Diqqatning mohiyati va xossalari 

2. Sezgilar haqida umumiy tushuncha .Sezgilarning nerv fiziologik asoslari. 

3. Idrok  haqida umumiy tushuncha . Idrokning  nerv  fiziologik asoslari, 

xususiyatlar va qonuniyatlar. 

 

DIQQAT 

 

Diqqat  psixologik  noyob  hodisa  bo‘lib, 

hozirgacha  ruhshunoslar  u  haqda  yagona  fikrga  ega 

emaslar.  Ba’zi  bir  mualliflarning  fikriga  ko‘ra,  diqqat 

istalgan  psixik  jarayonda  u  yoki  bu  darajada  ishtirok 

etganligi  sababli,  mustaqil  hodisa  sifatida  o‘rganilishi  mumkin  emas.  Boshqalar  esa  diqqatning 

psixik jarayon sifatida mustaqilligini yoqlaydilar.  

Bundan  tashqari,  diqqatning  psixik  hodisalarning  qaysi  sinfiga  tegishliligi  haqida  ham 

turli  fikrlar  mavjud.  Ba’zilarning  ta’kidlashiga  ko‘ra,  diqqat  –  bu  psixik  bilish  jarayoni. 

Boshqalar diqqat har bir faoliyatning zarur sharti ekanligiga, diqqatning o‘zi esa ma’lum iroda 

kuchlarining ifodalanishini talab etishiga asoslangan holda, diqqatni iroda va insonning faoliyati 

bilan bog‘laydilar.[1] 

Diqqat 

hodisasini 

tushuntirishning  murakkabligi,  uning  «toza»  ko‘rinishda 

uchramasligidan  iborat.  Diqqat  o‘zining  bilish  mazmuniga  ega  emas,  u  faqat  boshqa  bilish 

jarayonlari  faoliyatiga  xizmat  ko‘rsatadi.  SHuning  uchun  diqqatni  bilish  jarayonlarining  o‘sish 

xususiyatlarini xarakterlovchi holat, psixofiziologik jarayon sifatida o‘rganish zarur. Diqqat o‘zi 

nima? 

Diqqat – bu psixik faoliyatning biror-bir ma’lum narsaga yo‘nalganligi va jamlanganligi. 

Bu  hayvonlar,  shuningdek,    inson  diqqatlarining  umumiy  ta’rifi.  Insonga  nisbatan  diqqatni 

ma’lum ob’ektlarga inson diqqatining, bir vaqtning o‘zida boshqa ob’ektlardan chalg‘igan holda, 

yo‘nalganligi  va  jamlanganligi  sifatida  o‘rganish  mumkin.  Bu  ta’rifdan  diqqatning  ahamiyatga 

molik belgilari uning yo‘nalganligi va jamlanganligidan iborat ekanligi kelib chiqadi. 

Psixik  faoliyatning  yo‘nalganligi  ostida  uning  tanlash  xususiyati,  ya’ni,  sub’ekt  uchun 

ahamiyatli  bo‘lgan  aniq  jismlar,  hodisalarni    atrof-muhitdan  ajratib  olish  yotadi.  Yo‘nalganlik 

tushunchasiga,  shuningdek,  ma’lum  vaqt  oralig‘ida  psixik  faoliyatni  saqlab  qolish  ham 

kiritiladi.[1] 

Diqqatning  boshqa  xususiyati  uning  faoliyatga  u  yoki  bu  darajada  chuqurlashganligini 

tushuntirib beruvchi jamlanganligidir. Vazifa qanchalik murakkab bo‘lsa, diqqatning jadalligi va 

zo‘riqishi  shunchalik  kuchli  bo‘lishi  kerak,  ya’ni,  bunda  faoliyatga  chuqur  kirib  borish  talab 

etiladi.  Ikkinchi  tomondan,  jamlanganlik  boshqa  yot  narsalardan  chalg‘ish  bilan  bog‘liq.  Aks 

holda, yot  narsalardan chalg‘iy olmay qolsangiz, vazifani bajarishingiz qiyinlashadi. 

Yo‘nalganlik va jamlanganlik bir-biri bilan o‘zaro uzviy bog‘liq. Diqqatingizni biror-bir 

narsaga yo‘naltiradigan bo‘lsangiz, bir vaqtning o‘zida diqqatingizni unda jamlagan bo‘lasiz. Va 

aksincha,  biror-bir  narsada  jamlansangiz,  o‘z  ruhiy  faoliyatingizni  unga  yo‘naltirgan  bo‘lasiz. 

Diqqatning  yo‘nalganligi    bir  mashg‘ulotdan  ikkinchisiga  o‘tish  bilan,  jamlash  esa  – 

mashg‘ulotda chuqurlashish bilan bog‘liq. 

---