Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
BEKTOSHIYLAR, bektoshiya- Turkiyada tarqalgan tasavvuf tariqati. Kichik Osiyoda 13-
a. oxiri - 14-a. boshida mahalliy turk ko‘chmanchi va o‘troq aholisi orasida paydo 
bo‘lgan. Tariqatning nomi Hoji Bektosh Rumiydan boshlanadi. 
B. tariqatining haqiqiy asoschisi va’zxon va qalandar Hoji Bektosh Vali Nishopuri 
Xurosoniy (1208 - 1270) hisoblanadi. Uning silsilasi esa, turkistonlik shayx Ahmad 
Yassaviyga, undan esa, shia imomi Muso al-Kozimga taqaladi. B. a’zolari shialardek 
hazrati Ali va 12 imomga, ayniqsa, 6-imom Ja’far as-Sodiqqa e’tiqod qiladilar. Hoji 
Bektosh Kichik Osiyoda tez shuhrat qozongan. Bu tariqat ko‘proq qishloq aholisi orasida 
qo‘llab-quvvatlangan. Vaqti kelib B. keng tarmoq yoygan tashkilotga aylangan, o‘zining 
belgisi va maxsus kiyimiga ega bo‘lgan. B. tariqatining qat’iy uyushgan jamoaga 
aylanishida "Ulug‘ pir" Balim Sultonning (1516 y. v.e.) ta’siri katta. Ilmiy adabiyotda uni 
"Ikkinchi pir" ("Piri soniy") deb atashadi. Balim Sulton o‘zini Hoji Bektosh Rumiyning 
avlodi, deb e’lon qilgan va tariqat tuzilishiga aloqador bir qator islohotlarni amalga 
oshirgan. B. ayni Balim Sulton zamonida keng tarqalib, yanicharlar (Turkiyadagi 
imtiyozli piyoda askarlar) orasida yoyilgan, ular orqali davlat ishlariga o‘z ta’sirini 
kuchaytirgan. 1826 y.da Sulton Mahmud 11 yanicharlar korpusini tugatgach, B. faoliyati 
taqiqlandi. Uning yirik rahnamolari qatl etildi. B. tarafdorlari esa, Bolqonga va 
Albaniyaga tarqalib ketdi. Lekin hozir ham B. tarafdorlarini Turkiya va Iroqda uchratish 
mumkin. B. turk xalqi diniy dunyoqarashining shakllanishiga jiddiy ta’sir ko‘rsatib, uning 
madaniyati, musiqasi va ayniqsa adabiyotining rivojlanishiga ham katta hissa qo‘shgan.  
 
 
BERUNIY Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad (973-1048) - o‘rta asrning buyuk 
qomusiy olimi, mutafakkiri. Xorazmning qad. poytaxti Kot (Kat) sh.da tugaldi. 
Yoshligidanoq ilm-fanga qiziqdi. B. o‘z ona tilidan tashqari arab, so‘gd, fors, suryoniy, 

---

Islom Ensiklopediyasi