Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Uning  asarlari  Esxil  va  Sofokl  asarlaridan  tubdan  farq  qiladi.    U  o‘z 
qahramonlarini  hayotga  monand  ko‘rinishda  ifoda  etadi.  Aristotelning  guvohlik 
berishicha,  u odamlar  “qanday  bo‘lsa, ularni  shunday  ko‘rsatgan”.  Aristotel  yana 
shunday  fikrni  ilgari  surgan.  Jumladan,  Yevripidni  barcha  yunon  fojeanavislari 
orasida  eng  fojeiy  shoir  deb  atagan.  “Medeya”  tragediyasi  (mil.av.431) 
Yevripidning eng mashhur asarlaridan biri hisoblanadi. Oilaviy, ahloqiy masalalar 
masalalar  mavzusida  yozilgan  tragediyalar  orasida  “Ifigeniya  avlidada”  asari 
jo‘shqin  fuqarolik  tuyg‘ulariga  to‘laligi  bilan  ajralib  turadi.  Ushbu  asar  Yevripid 
vafotidan  keyin  mil.av.  404  yilda  sahnaga  qo‘yilgan.  Yevripid  yunon  mumtoz 
fojeanavisligi  rivojiga  yakun  yasadi.  Undan  keyin  qadimgi  yunon  fojeanavisligi 
sohasida biron bir yuqori, qimmatli asar yaratilmadi.    
Aristofan (tahminan mil.av. 446-380 y). 
Aristofan  –  qadimiy  komediyaning  pesalari  bizgacha  yetib  kelgan  yakkayu 
yagona  namoyondasidir.  Boshqa  dramaturglarning  komediyalaridan  ba'zi 
parchalargina  saqlanib  qolgan.  Uning  ota-onalari  erkin  fuqarolar  bo‘lib 
yashashgan.  Lekin  aftidan  unchalik  davlatmand  bo‘lishmagan.  Uning  birinchi 
pesasi  mil.av.  427  yilda  qo‘yilib  ikkinchi  darajali  mukofotga  sazovor  bo‘lgan. 
Aristofan  40  dan  ortiq  komediya  yaratgan  bo‘lib,  bizgacha  11  tasi  yetib  kelgan. 
Miloddan  avvalgi  424  yilda  qo‘yilgan  “Suvoriylar”  Aristofanning  eng  ko‘zga 
ko‘ringan  siyosiy  komediyasi  hisoblanadi.  “Tinchlik”  komediyasi  Afina  bilan 
Sparta o‘rtasida sulh tuzish paytida muzokara olib borilayotgan paytda mil.av. 421 
yili  ulug‘  Dionsiy  bayramida  qo‘yilgan.  Aristofan  bir  vaqtning  o‘zida  qadimgi 
Attika komediyasining ham eng yuqori cho‘qqisini ham xotimasini belgilab berdi.  
Qadimgi  Yunonistonda  teatr  tomoshalarini  tashkil  etish  bilan  bog'liq  jamiki 
ishlarga  davlatning  o'zi  bosh-qosh  bo'lgan.  Dramalar  Dionis  sha'niga  atalmish: 
Kichik yoki Qishloq Dionisiyi (dekabr — yanvar); Leney (yanvar — fevral); Ulug' 
yoki Shahar Dionisiyi (mart — aprel) degan uch bayramda namoyish etilgan. 
Drama  tomoshalari  dramaturglarning  o'zaro  musobaqasi  tarzida  o'tkazilgan. 
Musoabaqada  uch  fojianavis  va  uch  komediyanavis  shoir  ishtirok  etgan. 
Fojianavislarning  har  biri  uch  tragediya  (trilogiya)  va  bir  satirlar  dramasi  (ya'ni 

---