Muallif - O.A.Amanov
10. Ishchilarning haqiqiy va ro’yxatdagi ishchilar sonin aniqlang. Sexdagi
jihozlar soni 180 tani tashkil etadi. Xizmat ko’rsatish normasi bir smenaga 6 ta jihoz.
Smenalik koeffitsienti 1,45 ga teng. Samarali ish vaqti fondi 230 kun. Nominal fond
260 kun.
A. 40, 50;
B. 44, 50;
C. 45, 55;
D. 48, 52.
Muallif - O.A.Amanov
XIII BOB. KORXONADA MEHNATGA HAQ TO’LASH FONDINI
REJALASHTIRISH
Tayanch so’z va iboralar: ish haqi fondi tushunchasi, ish haqi fondi tarkibi va
strukturasi, soatli ish haqi fondi, kunlik ish haqi fondi, oylik ish haqi fondi, to’g’ri ish
haqi fondi, qo’shimcha to’lovlar, o’rtacha yillik ish haqi, o’rtacha oylik ish haqi.
13.1. Korxona xodimlari ish haqi tarkibi va tuzilmasi
Xodimlarning mehnat faoliyatining yuqori samaradorligini rag’batlantirishning
muhim omili bu daromaddir. Amaliyotda aniq olingan xodimning ish haqi va
daromadini oylik maosh, soatlik tarif stavkasi, mukofot, gonorar kabi turli
ko’rinishdagi pul to’lovlaridan iborat bo’ladi. Nominal ish haqi yoki daromad
ishlovchining sarflagan mehnati uchun oladigan umumiy pul mablag’i bo’lib,
amaldagi ish haqi stavkasi yoki ish vaqti birligidagi ishchi kuchi bahosi bilan
belgilanadi, so’m/soat, so’m/detal, so’m/oy. Real (haqiqiy) ish haqi - amaldagi bozor
narxlarida nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo’lgan tovar va xizmatlar
miqdoridir: tovarlar soni/pul miqdori. Erkin bozor munosabatlari sharoitida
xodimlarning asosiy ish haqi bilan bir qatorda mehnat natijalariga bo’g’liq holda
mulkdan olinadigan daromad ham mavjud bo’ladi. Ilgari daromadning ushbu shakli
qo’llanilmas edi. Lekin aksiyalarning, qimmatli qog’ozlarni chiqarishni kengaytirilish
natijasida mulk bo’yicha mehnat taqsimoti yildan yilga oshib bormoqda. Shu
sababdan hozirgi sharoitda daromadni mehnatga qarab yoki mulk (kapital) ga qarab
taqsimlash prinsiplarini optimal muvofiqlashtirish muammosi muhim ahamiyat kasb
etadi.
Korxonada xodimlar daromadi strukturasi ish haqining 3 ta asosiy tashkil
etuvchisining munosabati bilan belgilanadi: tarif stavkalari va maosh, kompensatsiya
to’lovlari, ustama va mukofot.
Ish haqini tashkil etishda bir qancha prinsiplarga rioya qilish talab etiladi:
1. Ish haqi miqdorining mehnat miqdori va sifatiga bog’liqligi.
2. Korxonaning ayrim xodimlarini o’z qobilyatlarini va imkoniyatlarini to’liq
ishga solishlarini rag’batlantirish.
3. Mehnatning unumdorligini oshirish asosida mehnatga haq to’lash darajasini
oshirish.
4. Mutaxassislar, rahbarlar mehnatini baholash mezonlarini takomillashtirish.
5. Ishchilar, mutaxassislar, xizmatchilar mehnatiga to’lanadigan haq darajalari
o’rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash.
6. Har bir xodimga haq to’lashni yo’lga qo’yishning soddaligi.
Tarif stavkalari va maoshlar normal ish sharoitida mehnatning murakkablik
darajasiga ko’ra to’lanadigan haqning miqdorini belgilaydi. Kompensatsiya to’lovlari
mehnat sharoitlaridagi o’zgarishlarda qo’shimcha ishchi kuchi xarajatlarini qo’lash
uchun belgilanadi. Ustama va mukofotlar ishlab chiqarish samaradorligi va ish
sifatini oshirish, xodimlarning ijodiy aktivligini rag’batlantirish uchun ko’zda tutiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |